Fietsers die het traject Kontich-Antwerpen afleggen via drukke verkeersassen zoals de Prins Boudewijnlaan, krijgen tot drie keer meer roet en 20% meer ultrafijnstof binnen dan mensen die voor de fietsostrade F1 kiezen. Dat blijk uit onderzoek van Jelle Hofman (UAntwerpen), die drie maanden lang metingen uitvoerde.
Gewapend met een AIRpack, een rugzak met mobiele meetapparatuur, fietste Jelle Hofman tussen januari en maart 2017 zijn dagelijkse woon-werktraject van Kontich naar Antwerpen, steeds tijdens de spitsuren. Afwisselend koos hij 40 keer voor een traject via fietsostrade Antwerpen-Mechelen (F1), 40 keer ging het via een iets korter traject (8.4 vs 9 km) langs onder meer de Prins Boudewijnlaan.
Hofman, verbonden aan het Departement Bio-ingenieurswetenschappen van de Universiteit Antwerpen, wilde op die manier de concentratie aan roet (black carbon; BC) en ultrafijne stofdeeltjes (UFP) langsheen de beschouwde trajecten meten, en dat met een hoge meetresolutie (één meting per tien seconden). Bovendien werd ook de blootstelling aan zware metalen en de hoeveelheid ingeademde lucht (effectieve blootstelling) via de hartslag bepaald.
Tot in de hersenen
“Van roet, ultrafijn stof en zware metalen is ondertussen voldoende bekend dat ze een negatieve invloed op de gezondheid hebben”, legt de bio-ingenieur uit. “De Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) bestempelt roet als kankerverwekkend, terwijl blootstelling aan ultrafijnstof onder meer leidt tot cardiovasculaire en respiratoire problemen. Bovendien zijn de ultrafijne deeltjes zo klein (<0.1 μm) dat ze via de longen in het bloed worden opgenomen, getransporteerd worden doorheen het lichaam en zelfs worden teruggevonden in onze hersenen.”
De metingen wijzen uit dat de kwaliteit van de lucht aanzienlijk verschilt tussen beide trajecten. Langsheen de drukke verkeersassen ligt de roetconcentratie bijna drie keer hoger dan op de fietsostrade: 3.38 vs 1.32 μg/m3. Het aantal ultrafijne stofdeeltjes ligt ook 20% hoger op de assen met veel autoverkeer: 14 698 vs 12 818 deeltjes/m3. Hoewel het traject langs de fietsostrade langer is, werd er toch minder roet (1.1 vs 2.6 μg) en ultrafijn stof (10.7 vs 11.3 x 109 deeltjes) ingeademd.
Langsheen het verkeerstraject nam de bio-ingenieur verhoogde metaalconcentraties (o.a. ijzer, koper, lood en nikkel) waar. Langsheen de fietsostrade werd er dan weer meer molybdeen teruggevonden, vaak aanwezig als spoorelement in de spoorlegeringen.
Ontsnappen is mogelijk
“Het is opvallend dat ruimtelijke factoren een rechtstreekse invloed op de waargenomen concentraties hebben”, legt Hofman uit. “Een parkje bijvoorbeeld resulteert onmiddellijk in verlaagde concentraties, terwijl de concentraties de hoogte inschieten nabij drukke kruispunten. De luchtkwaliteit is uiteraard afhankelijk van vele factoren, zoals onder meer het weer, maar deze studie toont aan dat we dus wel gedeeltelijk kunnen ‘ontsnappen’ aan luchtverontreiniging en de gerelateerde gezondheidseffecten, door drukke verkeersassen te mijden tijdens het woon-werkverkeer. Niet onbelangrijk, want eerdere studies wezen uit dat gemiddeld een derde van onze dagelijkse blootstelling aan luchtverontreiniging plaatsvindt tijdens het woon-werkverkeer.”
De studie, die verscheen in het vakblad Environmental Research, toont volgens de Antwerpse onderzoekers aan dat fietsostrades, naast de gekende voordelen als lichaamsbeweging, verminderd ongevalsrisico en verkeersopstopping, ook qua blootstelling aan luchtverontreiniging hun nut hebben. Hofman: “We pleiten dan ook voor verdere investeringen in dit soort trajecten en in fietsinfrastructuur die van het autoverkeer gescheiden wordt.”
