Sommigen zagen het tachtig jaar geleden al voor zich als een ultieme manier om de band tussen Chili en Argentinië aan te halen, vandaag wordt het eindelijk een feit. De werkzaamheden aan een tunnel tussen beide landen staan op het punt te starten. Het ambitieuze ingenieursproject in de Andes moet de handelsstromen tussen Chili en Argentinië een boost geven.
De tunnel wordt gebouwd op meer dan 4000 meter boven de zeespiegel, aan de langste grens in Latijns-Amerika en een van de langste in de hele wereld. Argentinië en Chili delen meer dan 5000 kilometer grens, dwars door het Andesgebergte. Dat heeft de doorgang van personen en goederen altijd bemoeilijkt, maar nooit onmogelijk gemaakt.
In koloniale tijden werden goederen per ezel over de Andes vervoerd.
Agua Negra
Eind dit jaar of begin volgend jaar zal de toewijzing van het contract voor de bouw van de Agua Negra-tunnel worden aangekondigd. De tunnel wordt gebouwd ter hoogte van het centrale deel van de grens en verbindt de Argentijnse provincie San Juan met de Chileense regio Coquimbo. Het doel is onder meer om de reistijd en de vervoerskosten te verlagen.
De kosten voor de bouw worden geraamd op 1,5 miljard dollar. 23 bedrijven uit Argentinië, Chili, China, Frankrijk, Spanje, Zwitserland en de Verenigde Staten, gegroepeerd in tien consortia, hebben belangstelling getoond.
Tijdens een speciale bijeenkomst in maart heeft de Agua Negra Tunnel Binational Entity (Ebitan), een organisatie die door de beide overheden in het leven werd geroepen, de tien consortia geëvalueerd. De volgende stap is de aankondiging wie van hen de opdracht zal binnenhalen.
Doorgang naar Aziatische markt
De bouw van de tunnel zal tien jaar in beslag nemen. Het gaat om het grootste wegenproject ooit in Latijns-Amerika.
“De tunnel is cruciaal om vlot verkeer van en naar de Stille Oceaan mogelijk te maken en toegang te krijgen tot de Aziatische markt”, zegt Maximiliano Mauvecin, een zakenman uit Córdoba, de op één na grootste stad in Argentinië.
“Toen het project in 2014 leek te mislukken, organiseerden we daarom het Central Bi-Oceanic Corridor Network, met partners uit het bedrijfsleven in Chili en Argentinië, maar ook uit Brazilië, Uruguay en Paraguay”, zegt Mauvecin. “We hebben handelsmissies en zakenrondes georganiseerd en daarmee opnieuw de interesse van de regeringen gewonnen.”
Tussen Argentinië en Chili bestaan vandaag 26 grensovergangen, maar de meeste zijn ongeschikt om vrachtverkeer mogelijk te maken. Barre weersomstandigheden in de Andes leiden er ook toe dat veel van die wegen vaak lange tijd gesloten blijven, wat ook het geval is voor de Agua Negra.
Belangrijke doorgangsroute
Het Agua Negra-tunnelproject heeft vooruitgang maar ook tegenslag gekend.
Er leek een momentum in augustus 2009, tijdens een top van de Unie van Zuid-Amerikaanse Naties (UNASUR), een samenwerkingsverbond tussen de 12 landen in de regio, samen goed voor meer dan 400 miljoen inwoners. Tijdens deze bijeenkomst was er een akkoord over de bouw van de tunnel tussen de toenmalige presidenten van Argentinië en Chili, Cristina Fernández (2007-2015) en Michelle Bachelet (2006-2010 en 2014-maart 2018).
Zij ondertekenden een overeenkomst waar ook toenmalig president van Brazilië, Luiz Inácio Lula da Silva (2003-2011) zijn handtekening onder zette. Zijn deelname werd door regeringsgezinde analisten omschreven als een bewijs voor het “regionale karakter van het integratieproject”.
Een jaar later werden de details van het initiatief formeel gecommuniceerd op een top van de Zuidelijke Gemeenschappelijke Markt (Mercosur), in het bijzijn van de toenmalige presidenten van Uruguay, José Mujica (2010-2015) en van Paraguay, Fernando Lugo (2008-2012), die samen met Argentinië en Brazilië een blok vormen.
De bi-nationale tunnel vormt een belangrijk onderdeel van de doorgangsroute tussen de zuidelijke delen van de Stille Oceaan en de Atlantische Oceaan en tussen de Chileense haven van Coquimbo en de Braziliaanse stad Porto Alegre in de staat Rio Grande do Sul. Die bi-oceanische corridor doorkruist verschillende provincies van Centraal-Argentinië en kan ook worden gebruikt door bedrijven uit andere landen die via de Atlantische Oceaan toegang willen hebben tot de Stille Oceaan.
Videla en Pinochet
Chili verheugt zich op de toevoer van goederen uit Azië. Daarom werd begin dit jaar een project voorgesteld, een investering van 120 miljoen dollar, om de haven van Coquimbo te moderniseren met het oog op de ontvangst van grotere schepen.
Wijnboeren uit de Elqui-vallei langs de route naar de Agua Negra-pas, hebben echter hun bezorgdheid geuit over de toename van het vrachtwagenverkeer dat de tunnel zal brengen.
“Er zijn altijd routes geweest tussen de valleien in de Andes. In de 19e eeuw werden runderen ingevoerd uit San Juan en uit provincies in het noorden van Argentinië. En al in 1932 of 1933 vroeg de regering van Coquimbo aan een ingenieur om de mogelijkheid van een tunnel te bestuderen”, zegt Rodrigo Iribarren, Chileens onderzoeker en auteur van een boek over de geschiedenis van de Agua Negra.
“Pas in de jaren zestig werd de Agua Negra geopend als een internationale pas voor voertuigen”, zegt hij. In 1978 werd de doorgang opnieuw gesloten, toen de dictators van Argentinië, Jorge Videla (1976-1981) en van Chili, Augusto Pinochet (1973-1990), een grensconflict aan de zuidpunt van het continent lieten escaleren en de twee landen overgingen tot dreigende oorlogstaal.
Na de heropening in de jaren negentig, de twee landen waren op dat moment opnieuw een democratie, bleek de pas niet meer geschikt voor vrachtverkeer en bleef vaak gedurende lange perioden grotendeels gesloten door de sneeuw.
Economische boost
Na de overeenkomst tussen Fernandez, Bachelet en Lula, werd Ebitan in 2010 opgericht. In 2013 hebben de 23 bedrijven hun belangstelling getoond voor de bouw van de tunnel.
In april 2016 kondigde de Inter-Amerikaanse Ontwikkelingsbank (IDB) aan dat die zou instaan voor de financiering van het project en geraakte alles in een stroomversnelling.
“Het doel is om de vervoerskosten te verlagen, meer competitief te worden, en de economie van de betrokken landen een boost te geven”, zegt José Luis Lupo van de IDB.
Volgens Ebitan zal de tunnel de grensweg tussen Chili en Argentinië met 40 kilometer en drie uur reistijd verkorten. Meer belangrijk nog is dat de tunnel het hele jaar rond open zal zijn.
Via de baan is het vandaag klimmen tot op 4780 meter hoogte. De tunnel start op 4085 meter boven de zeespiegel, langs Argentijnse kant, en daalt tot 3620 meter aan Chileense zijde.
Voor de veiligheid is voorzien in twee van elkaar afgescheiden rijwegen, één in elke richting, met elk 7,5 meter brede rijbanen. De tunnel zal in totaal 13,9 kilometer lang worden, 72 procent daarvan bevindt zich op Argentijnse bodem.
