Een team wetenschappers onder leiding van prof. Patrik Verstreken (VIB-KU Leuven Centrum voor Hersenonderzoek) heeft aangetoond waarom mensen met een erfelijke vorm van de ziekte van Parkinson last hebben van slaapritmestoornissen. De nieuwe inzichten komen voort uit onderzoek met fruitvliegen en menselijke stamcellen en wijzen meteen een mogelijke behandelingspiste aan.
Parkinson en slaap
De ziekte van Parkinson treft zo’n 30.000 mensen in België en wel 5 miljoen wereldwijd. De typische symptomen zijn bewegingsproblemen, zoals beven en moeite met bewegen. Maar daarnaast hebben parkinsonpatiënten ook te kampen met heel wat verschillende zogenaamde niet-motorische problemen, waaronder een slechte nachtrust. Vaak gaat het om slapeloosheid, of juist slaperig zijn overdag, en ongecontroleerd bewegen, zoals bijvoorbeeld schoppen, tijdens het slapen.
Slaapproblemen treden vaak al in een vroeg stadium van parkinson op, soms meer dan 10 jaar vooraleer de typische motorische symptomen optreden en dus nog voor de diagnose. Dit is een enorm groot probleem, beeld je maar eens in dat je 10 jaar aan een stuk slecht slaapt!
Vethuishouding in hersencellen
Door gebruik te maken van stamcellen van verschillende patiënten met een erfelijke vorm van parkinson en door genetisch gewijzigde fruitvliegen met parkinsonsymptomen te bestuderen, ging het team van prof. Verstreken op zoek naar de moleculaire oorzaak van deze slaapproblemen. Ze stelden vast dat de werking van een specifiek type hersencellen verstoord is, namelijk de zogenaamde neuropeptiderge neuronen die verantwoordelijk zijn voor het regelen van slaappatronen.
Het loopt fout ter hoogte van de vethuishouding in die hersencellen. Hierdoor kunnen de cellen moeilijker de signaalmoleculen (neuropeptiden) vrijzetten die het bioritme en slaap regelen, met de gekende gevolgen bij patiënten. De onderzoekers zoomden daarom verder in op de vetten in de hersencellen.
Vetbalans herstellen?
“Nu we gevonden hebben welke vetten er verstoord zijn, hebben we ook geprobeerd om in te grijpen en de verstoorde vetbalans te herstellen,” vertelt Jorge Valadas, onderzoeker in het team van Verstreken. “Fruitvliegen waarin we de ziekte van Parkinson nabootsen slapen slecht, maar als we ze het specifieke vet fosphatidylserine te eten geven is hun nachtrust na enkele dagen al veel beter.”
Dit opent natuurlijk deuren voor mogelijke nieuwe therapieën, al onderstrepen de onderzoekers dat hiervoor nog heel wat werk nodig is. “Wat verder onderzoek moeilijk maakt, is dat muizenmodellen voor de ziekte van Parkinson niet dezelfde slaapproblemen vertonen,” vertelt prof. Patrik Verstreken. “Anderzijds is het wel een belangrijk voordeel dat het vet fosphatidylserine nu al als voedingssupplement op de markt is, dus als we kunnen tonen dat het ook bij mensen zou werken zou dat heel goed nieuws zijn. Maar er is nog geen antwoord op de vraag of dit vet effectief tot in de hersenen zal geraken bij mensen, en welke dosis daar dan voor nodig zou zijn.”
Paradigma shift
Hoewel niet-motorische symptomen een grote impact hebben op de levenskwaliteit van parkinsonpatiënten, krijgen ze vaak veel minder aandacht. Daarom zetten we met deze nieuwe studie een belangrijke stap voorwaarts.
Maar ook vanuit puur wetenschappelijk oogpunt zijn deze nieuwe resultaten erg boeiend, vult prof. Verstreken aan: “Wat dit onderzoek zo interessant maakt is dat neuropeptiderge neuronen een rol blijken te spelen bij de ziekte. Anders dan de hersencellen die de bewegingsproblemen veroorzaken, gaat het in dit geval niet om het afsterven van cellen, maar wel om een verstoorde werking. Dit is een echte paradigma shift, want het biedt natuurlijk meer mogelijkheden om de problemen te herstellen.”
