Maarten Boudry (MB) werd geboren in het West-Vlaamse Moorslede in 1984. Hij is actief als onderzoeker in de vakgroep Wijsbegeerte en Moraalwetenschap aan de UGent.

MB participeert aan allerhande debatten, hij wordt bewierookt omwille van zijn vele (internationale) publicaties (als je een paper opstelt, samen met Jerry Coyne, de auteur van het fantastische boek ‘Why Evolution is True’, dan moet je wel een straffe gast zijn*1), daarnaast is hij ook (inter)actief op Twitter en is hij uiteraard de auteur van een aantal boeken.

Het is zijn laatste boek ‘Waarom de wereld niet naar de knoppen gaat’ (verschenen in maart 2019 bij Uitgeverij Polis), dat we hier onder het licht houden. Zijn laatste werk past perfect binnen deze bijzondere website waar een gezond tegenwicht wordt geboden aan de ‘Apocalyps’.

Vooraleer ik daar aan begin, eerst een kleine anekdote. Toen ik in hetzelfde koffiehuis vertoefde als Mr. Boudry, bedankte ik hem voor zijn excellente tip, het boek, ‘The Atheist Muslim’ van de Pakistaans-Canadese schrijver, Ali Rizvi. Toevallig was MB op dat moment met hem in ‘virtueel gesprek’ ( deze bijzondere man is via Twitter te bereiken op het account, @aliamjadrizvi). Het werd een gezellig, kort gesprek, waarin ik hem o.a. vroeg waarom hij vaak kritiek oogst; omwille van zijn stijl of omwille van het inhoudelijke? Hij ‘koos’ voor het laatste. Ik gebruik deze anekdote om aan te geven dat hij ‘toegankelijk’ is, zowel in het echt als op Twitter. Voor mij is dat zeer belangrijk. MB toont aan dat hij een intellectueel in de ware zin van het woord is… tussen de mensen en niet in een ivoren toren.

Waarom de wereld niet naar de knoppen gaat

Doom en Gloom verkoopt zeer goed (J G Ballard is één van mijn favoriete schrijvers…zucht), daar zijn we het allemaal over eens – probeer maar eens een nieuwsuitzending te maken met alleen maar positieve thema’s. MB countert dit gegeven met zijn ‘jongste kind’. Hij bekijkt de vooruitgang en maakt de vergelijking sinds 1800 (zijn stelling is dat de Verlichting als grote motor moet gezien worden – het levert een boeiende historische lezing op in Hoofdstuk 4: Waarom vooruitgang gelukkig maakt), en stelt vast dat we op het gebied van armoede, levensverwachting, misdaad, enzovoort ongelooflijk goede ‘evoluerende’ cijfers kunnen voorleggen. Dit is puur feitenmateriaal, en ook de laatste decennia is die trend in de goede richting blijven gaan.

Uiteraard klinkt dit wat wrang als je twee wereldoorlogen ‘achter de rug hebt’ of moedeloos wordt van terroristisch geweld en verkrachtingen. En toch kan je niet naast de feiten kijken. De welvaart is gestegen op mondiale schaal en de globale misdaad is ook spectaculair gedaald over de eeuwen, over de jaren heen.

Vooruitgangsloochenaars – de wortels van het pessimisme

Niets reist sneller dan de snelheid van het licht, behalve misschien slecht nieuws; dat volgt zijn eigen bijzondere bewegingswetten. – DOUGLAS ADAMS

Met deze quote geeft MB duidelijk aan wat ‘algemeen geweten’ is. Bovendien, stelt MB dat pessimisten een gevaarlijk ras zijn omdat dit leidt tot fatalisme en cynisme, waardoor er een self fulfilling prophecy kan ontstaan.

Het probleem is dat vooruitgang ‘onzichtbaar’ is. Hij verwijst naar de overleden, vooraanstaande denker en arts, Hans Rosling, die met zijn animatie-video The Best Stats You’ve Ever Seen’ (uit een TED-talk*2) iedereen wist te overtuigen dat de wereld vooruitgang kent, zelfs in de armste landen.

Zoals in het begin van dit stuk al aangegeven, ‘bad news travels fast’ en in tijden van massamedia is dat ‘dodelijk’ aangezien we daar kennis krijgen van o.a. ebola, seriemoordenaars en dodelijke spinnen…

‘…Een gevaar dat in werkelijkheid nauwelijks voorkomt, lijkt plots om elke hoek te loeren.’

We dienen ook rekening te houden me ons ‘verdomde brein’ dat vatbaar is voor pessimisme. Negatieve gebeurtenissen laten diepere sporen na in ons geheugen… dat heeft een evolutionaire verklaring, legt MB uit:

“Overleven is een blijvende uitdaging, maar om dood te gaan volstaat één seconde van onoplettendheid, dwaasheid of brute pech. De mensapen die lang genoeg overleefden om onze voorouders te worden, waren niet degenen die zorgeloos door de savanne kuierden, maar degenen die voortdurend beducht waren voor allerlei werkelijke en denkbeeldige gevaren. De negativiteitsbias van ons brein is een manier van Moeder Natuur om ons bij de les te houden. ‘Wees altijd op je hoede, of de volgende keer kun je het niet navertellen.’ Een dergelijk piekerbrein was beslist nuttig voor onze voorouders, maar in onze huidige wereld maakt het overuren en voedt het irrationele angsten.”

Een ander erg belangrijk facet dat aangehaald wordt is dat we gevoeliger en veeleisender worden voor onrecht (Denk maar eens aan de evolutie van racisme!). Die verhoogde sensitiviteit duidt dus op verbetering.

Verder beweert MB dat jeugdsentiment ons in de weg staat (romantiseren van onze jeugd) en maakt hij uitgebreid verslag over doemdenkers die schijnbaar altijd diepzinnig klinken.

Ongelijkheid is geen armoede

Iedereen kent de boutade, ‘de rijken worden rijker en de armen steeds armer’. Statistieken leren ons echter dat armen de afgelopen decennia steeds rijker werden; in de rijke landen klopt het dat rijken rijker worden maar niet dat de armen armer worden!

Het boek ‘The Spirit Level’(*3) (de Bijbel van het ongelijkheidsdebat) krijgt ook op zijn donder. Ik heb dat boek een aantal jaren geleden gelezen en was onder de indruk, maar daar hebben we dus dwarsliggende denkers voor… die ‘bijbels’ ook onderuithalen.

Waarom vrijheid werkt. De hersenschim van het neoliberalisme

Dit hoofdstuk is bijzonder interessant omdat MB erin slaagt om neoliberalisme contextueel op een correcte manier weer te geven. Veel lezers zullen vervolgens aan wenkbrauwgymnastiek doen omdat MB pleit voor meer vrijhandel en minder overheid. Neoliberalisme staat voor velen gelijk aan een barre Siberische tocht door het land van doorgeslagen kapitalisme. De draai die MB eraan geeft verdient een grondige lezing.

Eurabië

In dit hoofdstuk worden de doemdenkers van de islamisering van het Avondland onder handen genomen. MB ontwaart evenzeer bijzonder storende elementen in de Islam maar gelooft, opnieuw, niet in de Apocalyps:

De opkomst van islamitisch fundamentalisme lijkt in strijd met dit vooruitgangsverhaal, maar dat is slechts schijn. Fundamentalisme is een reactie op de moderniteit en haar verlokkingen, een stuiptrekking van een geloofssysteem dat door de wasmachine (van de Verlichting) wordt gedwongen.

MB is wel de mening toegedaan dat de draagkracht van ons land, of van Europa niet oneindig is, inzake (massa)migratie. Er zullen wel degelijk verstandige politieke beslissingen moeten genomen worden. Toch gelooft hij niet in het ‘omvormingsverhaal’ dat vaak in ‘rechtse’ kringen wordt geopperd omdat de geschiedenis aantoont dat hogere levensstandaarden en beter onderwijs de kindersterfte doen dalen, gevolgd door een daling van het geboortecijfer.

Persoonlijk vind ik het jammer dat MB niet aangeeft dat er NU al in de grootsteden (niet landelijk) over gans Europa een groot percentage moslims is (waarvan een deel, de zeer rigide interpretatie van de Islam, genegen is). In bepaalde grootsteden zijn er nu al volledige wijken die niet gediend zijn met kafirs en waar parallelle sharia-samenlevingsmodellen bestaan. Die statistiek past blijkbaar niet in zijn boek…

Klimaat

In het laatste hoofdstuk behandelt MB het ecologisch doemdenken. Gezien dit thema ‘lijdt aan vetzucht’ in de media, zal ik kort toelichten waarom Mr. Boudry niet meegaat in dat verhaal.

MB begint met de feitelijke vaststelling dat de planeet opwarmt en dat dit aan ons ligt.

Vervolgens gaat hij over tot het ecomodernisme: hij vertrouwt op het menselijk vernuft om technologische oplossingen te bedenken, én… verwijst opnieuw naar het belang van economische groei (mensen kunnen dijken bouwen, enzovoort).

Als we willen dat mensen over de hele wereld zich om het klimaat gaan bekommeren, moeten we eerst hun meer prangende problemen oplossen. Eenmaal mensen een zeker welvaartspeil hebben bereikt, beginnen ze vanzelf te ijveren voor een gezonde leefomgeving.

Daarnaast heeft MB het nog uitgebreid over de noodzaak aan kernenergie: er is geen CO²-uitstoot en vergelijkende studies met andere energiebronnen wijzen erop dat kernenergie tot de veiligste en minst vervuilende oplossingen behoort.

Uiteraard wordt dit alles genuanceerder gebracht dan zoals ik het nu ‘bruutweg’ heb neergepend.

Epiloog

In dit slotbetoog krijg je een opsomming van heel interessante organisaties, initiatieven die aanzetten tot effectief altruïsme. Hij beschrijft op een aanstekelijke manier hoe we kunnen meewerken aan een betere wereld. Ik geef twee voorbeelden (*4), die hij vermeldt, om af te sluiten:

– GiveWell: ranglijst van de effectiefste liefdadigheidsorganisaties

– GiveDirectly: geld wordt rechtstreeks overgemaakt aan de armsten

Wars van alle politiek correct denken, verdient deze gedreven denker en wetenschapper een groot lezerspubliek. Hij slaagt erin om alles helder te formuleren, wat het boek toegankelijk maakt en zet aan tot kritisch denken. De nalatenschap van het fenomeen Etienne Vermeersch is groot. MB bouwt daar op zijn manier op verder.

C. Sander

*1 Publicatie: Disbelief in belief: on the cognitive status of supernatural beliefs (2016). Het vernoemde boek van Jerry Coyne werd gepubliceerd in 2009; zijn laatste boek dateert uit 2015, ‘Faith Versus Fact: Why Science and Religion Are Incompatible’.

*2 TED staat voor Technology, Entertainment, Design. Je kan je gratis abonneren via https://www.ted.com/#/ en alle talks bekijken die je maar wil.

*3 The Spirit Level: geschreven in 2009 door R G Wilkinson en Kate Pickett. In sommige versies staat de verhelderende ondertitel, ‘Why greater Equality Makes Societies Stronger’.

*4 https://www.givewell.org/ en https://www.givedirectly.org/