Een team van wetenschappers aan VIB en KU Leuven is een nieuwe behandelingspiste op het spoor voor een bepaald type van leukemie. Een eerder ontwikkelde therapie bleek te veel bijwerkingen te hebben, maar daar hebben de onderzoekers nu een oplossing voor gevonden. Hun aangepaste behandelingsmethode bleek niet alleen aan te slaan, maar bovendien ook veilig, zowel bij muizen als in experimenten met menselijke kankercellen. De onderzoekers hopen nu dat ook patiënten gebaat zullen zijn met hun bevindingen.
“T-ALL (T-cell acute lymphoblastic leukemia) is een type kanker dat vooral kinderen treft en dodelijk is zonder behandeling,” zegt leukemie-expert prof. Jan Cools (VIB-KU Leuven). “Hoewel chemotherapie in de meeste gevallen goed aanslaat, veroorzaakt dat op lange termijn veel bijwerkingen. Er is dus een dringende behoefte aan minder toxische en meer gerichte therapieën voor deze jonge patiënten.”
Lessen uit het alzheimeronderzoek
Eén van de biologische spelers die vaak betrokken is bij dit soort kanker werd eerder al onder de loep genomen voor de ontwikkeling van medicatie. Helaas bleek die benadering geen succes, omwille van te veel bijwerkingen.
Maar een gelijkaardige onderzoekspiste houdt ook alzheimerwetenschappers bezig. Het gaat daarbij om het eiwitcomplex gamma-secretase, dat een brede waaier aan eiwitten in ons lichaam activeert. Gamma-secretase komt niet alleen tussen bij T-ALL, maar ook in het ziekteproces van alzheimer, zegt prof. Bart De Strooper (VIB-KU Leuven, UK DRI): “Gamma-secretase vervult een heel veelzijdige rol in ons lichaam. Het mag daarom niet verbazen dat het zowel bij kanker als bij hersenziektes een rol speelt, en dat algemene remmers voor veel ongewenste bijwerkingen zorgen.”
Het komt er op aan om meer gericht in te werken op gamma-secretase, en dat kan ook volgens de onderzoekers. “Gamma-secretase bestaat uit vier onderdelen, en in ons lichaam zijn er verschillende versies van sommige onderdelen, waardoor er ook verschillende vormen van gamma-secretase bestaan,” zegt De Strooper. “De eerdere klinische proeven voor T-ALL zijn uitgevoerd met niet-selectieve remmers die alle verschillende versies van het complex tegelijk blokkeren. We wilden onderzoeken of het afremmen van bepaalde versies de behandeling zou kunnen verfijnen en de bijwerkingen zou verminderen.”
De juiste versie
Twee onderzoekers uit de labo’s van Cools en De Strooper sloegen de handen in elkaar. Dr. Roger Habets en Dr. Charles de Bock ontdekten al snel dat de verschillende versies van gamma-secretase niet in gelijke mate terug te vinden waren in leukemiecellen en gezonde cellen. Deze ontdekking bracht hen ertoe te onderzoeken of het remmen van enkel één specifieke versie een veiligere behandelingsoptie zou zijn.
“We zagen dat als we slechts één type gamma-secretase aanpakten, dit niet alleen voldoende werkte maar ook veilig was, zowel in muismodellen als in leukemiecellen van T-ALL-patiënten,” legt Roger Habets uit. “We slaagden erin om de groei van de leukemiecellen stoppen, en vonden daarenboven geen tekenen van de nevenwerkingen die deze klasse van geneesmiddelen tot nog toe plaagden.”
Heel wat mogelijkheden
Charles de Bock, die onlangs verhuisde naar Australië om zijn eigen labo te starten aan het Children’s Cancer Institute, is heel enthousiast om deze behandelingspiste zo snel mogelijk te vertalen naar patiënten: “In het verleden had dit soort medicatie zeer beperkt succes, aangezien patiënten de bijwerkingen niet verdroegen. Onze nieuwe resultaten zijn het eerste bewijs dat selectieve afremming van slechts één specifieke versie van gamma-secretase, in plaats van alle versies tegelijkertijd, toch nog effectief en bovendien veilig is.”
Maar volgens Cools en De Strooper het hoeft niet te stoppen bij T-ALL: “Als deze aanpak zou aanslaan bij patiënten met deze vorm van leukemie, kan dit ook deuren openen voor andere vormen van kanker. Veilige, selectieve remming van hetzelfde doelwit zou zelfs nuttig kunnen zijn als aanvullende therapie bij heel wat andere aandoeningen waarbij dezelfde biologische spelers betrokken zijn.”
