Vrouwen in Saoedi-Arabië mogen binnenkort reizen en een paspoort aanvragen zonder mannelijke toestemming. Dat is welkom nieuws, maar het Saoedische systeem blijft onderdrukkend voor vrouwen, zegt Suad Abu-Dayyeh, consultant Midden-Oosten en Noord-Afrika bij Equality Now.

Vrouwen worden als gevolg van het repressieve systeem van mannelijke voogdij in het Arabische land behandeld als minderjarigen.

Die situatie zal iets verbeteren na de aangekondigde versoepeling van de regels. Niet alleen geeft die vrouwen de mogelijkheid zelfstandig te reizen en een paspoort aan te vragen, ze krijgen ook het recht geboorten, huwelijken en scheidingen te registreren. Daarmee krijgen ze meer invloed op gezinszaken.

Broodwinner

De wet geeft ook aan dat zowel de vader als de moeder van het gezin broodwinner kan zijn, in relatie tot minderjarigen.

Andere wijzigingen zijn gerelateerd aan arbeidswetgeving. Ze moeten de kansen op werk verhogen voor vrouwen, die een groot deel van de werkloze Saoedi’s uitmaken. Onder de nieuwe wetgeving heeft elke burger het recht te werken zonder discriminatie op basis van gender, handicap of leeftijd.

Ook mag een werkgever een vrouw die zwanger is of zwangerschapsverlof heeft, niet meer ontslaan.

Nauwelijks participatie

Hoewel dit een belangrijke stap is in het opheffen van sociale beperkingen, schort er nog veel aan de rechten van vrouwen en meisjes in dit zeer conservatieve Arabische land.

Saoedi-Arabië staat op de 141ste plaats van 149 landen in de 2018 Global Gender Gap, een jaarlijkse index van het Wereld Economisch Forum die in kaart brengt hoe vrouwen wereldwijd participeren in het economische en politieke leven, en op het gebied van gezondheidszorg en onderwijs.

Vrouwen in het koninkrijk hebben nog steeds mannelijke toestemming nodig om te trouwen, zelfstandig te wonen en om een gevangenis of opvanghuis voor vrouwen te verlaten. Ook kunnen ze het Saoedische staatsburgerschap niet overdragen op hun kinderen en hun kinderen geen toestemming geven om te trouwen.

Kledingregels

Het systeem van mannelijke voogdij is extreem repressief en behandelt volwassen vrouwen als minderjarigen die nauwelijks iets kunnen ondernemen zonder toestemming van een echtgenoot, broer, oom of zelfs een zoon.

Vrouwen hebben toestemming nodig van een mannelijk familielid om zich in te schrijven voor een opleiding, een rechtszaak aan te spannen, een bankrekening te openen en voor sommige medische procedures. Vrouwen en meisjes zijn ook onderworpen aan strikte kledingregels en gendersegregatie.

Tweederangsburgers

Dit leidt tot een samenleving van onderdrukking, zowel binnen het gezin als daarbuiten. Dergelijke vergaande restricties onthouden vrouwen de mogelijkheid om essentiële keuzes in hun dagelijks leven te maken en voorkomen dat ze volledig participeren in de samenleving. Ze worden behandeld als tweederangsburgers en dat heeft impact vanaf de geboorte tot hun dood.

Het is nog niet duidelijk wanneer de nieuw aangekondigde wetten door de Saoedische regering ingaan. Belangrijk is dat ze in overeenstemming zijn met internationale conventies die het land zichzelf heeft opgelegd.

Saoedi-Arabië is lid van de VN-Mensenrechtenraad en heeft de Conventie inzake de Eliminatie van Alle Vormen van Vrouwendiscriminatie (Cedaw) geratificeerd. Als zodanig is het land verplicht de hoogste standaarden te hanteren ter stimulering en bescherming van de mensenrechten en een einde te maken aan vrouwendiscriminatie in alle vormen.

Activisten gearresteerd

Ondanks dat vervolgt Saoedi-Arabië nog steeds vrouwenrechtenactivisten die oproepen tot een einde aan het systeem van mannelijke voogdij, en die een einde willen aan de patriarchale samenleving. In juni vorig jaar kregen vrouwen eindelijk toestemming om auto te rijden, maar wel met enige restricties met betrekking tot de toegang tot rijscholen. Ook kost het halen van een rijbewijs voor vrouwen drie keer meer dan voor mannen.

Sinds de zomer van vorig jaar werden talloze activisten gearresteerd en vastgezet voor het vreedzaam oproepen tot de bescherming van mensenrechten, inclusief vrouwenrechten, in Saoedi-Arabië. Die detenties gaan gepaard met gruwelijke verhalen over marteling, seksuele intimidatie en ander mishandelingen door de autoriteiten.

Hoewel sommige activisten eerder dit jaar op borgtocht werden vrijgelaten ter afwachting van hun zaak, zitten anderen nog vast. Dit lot trof ook Loujain Al-Hathloul, de prominente activist die deze week haar dertigste verjaardag in een Saoedische gevangenis moest doorbrengen.

Toekomstvisie

In april 2016 kwam Saoedi-Arabië met het ambitieuze plan Visie 2030, bedoeld om de economie te diversifiëren, de afhankelijkheid van olie te verminderen en de publieke dienstensector te ontwikkelen. In deze visie werden ook programma’s opgenomen om de vrouwenrechten te verbeteren.

De recente arrestaties van vrouwenactivisten hebben echter een toxische omgeving gecreëerd waar mensen zwijgen uit angst dat hun ideeën opgevat worden als kritiek op de staat, met als gevolg mogelijke vergelding van de autoriteiten.

Saoedische burgers moeten de vrijheid hebben hun burgerrechten uit te oefenen in eigen land, inclusief het opkomen voor gendergelijkheid, zonder gevaar voor intimidatie, arrestatie of marteling. Oproepen tot meer rechten voor vrouwen, zou nooit als een misdaad behandeld moeten worden.

Offers

De recent aangekondigde grote hervormingen wijzen op een begin van de ontmanteling van het diepgewortelde systeem van mannelijke dominantie in Saoedi-Arabië. Het getuigt van de positieve impact die dappere activisten in het land hebben en waarvoor zij vaak grote offers moeten brengen.

De ogen van de wereld zijn nu gericht op Saoedi-Arabië, in afwachting van de implementatie van de beloofde afschaffing van discriminatoire bepalingen die zich moeten vertalen in tastbare verbetering van de positie van meisjes en vrouwen. En in afwachting van de onvoorwaardelijke vrijlating van alle vrouwenrechtenactivisten die vastzitten, zonder verdere vervolging.

---

Auteur: Suad Abu-Dayyeh