Het Brusselse initiatief TANDEMplus geeft mensen met mentale klachten steun in hun eigen huiselijke omgeving. Mensenrechtenorganisatie Human Rights Watch roemt het initiatief omdat het meer aandacht heeft voor de zelfbeschikking en waardigheid van de patiënt.

Vandaag is het Dag van de Geestelijke Gezondheid. Naar aanleiding daarvan heeft Human Rights Watch (HRW) een online reportage en een filmpje gemaakt over het werk van TANDEMplus. De Brusselse organisatie onder leiding van psychologen en psychotherapeuten startte vijf jaar geleden. België telde toen het tweede hoogste aantal bedden in de psychiatrie per hoofd van de bevolking in Europa.

Waardigheid van de patiënt

Volgens HRW biedt TANDEMplus een oplossing die veel meer dan bij een hospitalisatie rekening houdt met de rechten en de waardigheid van patiënten met psychosociale stoornissen en mentale klachten.

Het feit dat mensen in hun eigen vertrouwde omgeving worden geholpen en minder snel medicatie wordt voorgeschreven, blijkt voor velen minder ingrijpend. Bovendien is het minder duur voor patiënt en overheid.

Voorbeeld voor Europa

HRW roemt het initiatief en ziet er een bruikbaar model in voor de rest van de Europese lidstaten en andere overheden.

Het team bestaat vandaag uit vijf medewerkers die mensen aan huis of op een andere plek naar keuze hulp bieden. De therapeuten werken nauw samen met andere hulpverleners en sociaal assistenten die de patiënten helpen om te leren omgaan met hun problematieken en samen naar oplossingen zoeken.

“Deze baanbrekende aanpak zet mensen met mentale problemen altijd zelf in de chauffeursstoel”, zegt Shantha Rau Barriga, directeur van HRW in Brussel. “Ze houden de controle in handen en dat is een andere benadering dan bij opname. Ze blijven baas over hun leven, behouden hun autonomie en waardigheid.”

Een vrouw die in het verleden met suïcidale gedachten kampte en slechte ervaringen had met gedwongen opname, getuigt onder meer bij HRW dat ze voor het eerst het gevoel had dat er sprake was van een gelijkwaardige relatie tussen haarzelf en de hulpverlener. “Meer dan iemand die over mij oordeelde, had ik het gevoel dat de hulpverlener een bondgenoot was in mijn interne strijd.”

Weer in verbinding

TANDEMplus probeert in eerste instantie mensen te helpen door met hen in verbinding te komen. Ze gaan niet over tot hospitalisatie en schrijven geen medicatie voor. De medewerkers proberen mensen te helpen om weer controle over hun leven te krijgen. Vaak gaat dat over kleine zaken zoals helpen met administratie, afspraken boeken of een nieuwe psycholoog vinden. Het gaat met name over kortetermijnhulp met de bedoeling om een succesvol netwerk rond de persoon in kwestie te creëren.

“Niemand wordt beter door in bed te liggen”, zegt medeoprichter van TANDEMplus, Patrick Janssen. “Je wordt alleen maar beter door het contact met anderen, door je nuttig te voelen, of door te ontdekken dat je ergens een plek hebt gevonden die bij je past.”

Het mobiele team wil ziekenhuisopname voorkomen door mensen meer inzicht te bieden op de problemen in hun leven de tot de crisis hebben geleid. De hulp die wordt geboden is gratis en kan indien de patiënt dat wil, op anonieme basis gebeuren.

Behoefte aan alternatief

Van alle mensen met mentale klachten die het team ziet, heeft 61 procent eerder al een opname meegemaakt vanwege psychisch probleem. 78 procent is al in behandeling bij een arts, een psychiater, of beide. Deze cijfers tonen volgens HRW aan dat mensen met psychische klachten behoefte hebben aan een alternatieve aanpak.

Gevallen van gedwongen opname zijn hoog in België. Vandaag telt het land gemiddeld 136 bedden in de psychiatrie per 100.000 mensen. In Europa zijn dat gemiddeld 69 bedden per 100.000.

Een verblijf van dertig dagen in de psychiatrie kost een Belgische patiënt gemiddeld 4718 euro en kan tot 10.339 euro oplopen op een afdeling psychiatrie in een klassiek ziekenhuis.

“Niet alleen is het alternatieve model heel effectief, het is ook nog eens enorm kostenbesparend”, zegt Barriga. “Het is perfect mogelijk om mensen effectief te helpen zonder hun mensenrechten te schenden. Gedwongen opname is geen noodzakelijk kwaad, vaak is het gewoon niét nodig.”