Een nieuwe tool brengt de bedreigingen voor de tropische droogbossen in Peru en Ecuador in kaart. Bio-ingenieurs van de KU Leuven combineerden gegevens over de gevaren voor het bos, zoals bosbranden of overbegrazing, en de kwetsbaarheid van de lokale boomsoorten voor dit gevaar, die ze inschatten met behulp van soortkenmerken zoals schorsdikte of eetbaarheid van het gebladerte. Het resultaat is een online tool waarmee lokale overheden en NGO’s aan de slag kunnen om de bossen te herstellen en beschermen.
De tropische droogbossen in Peru en Ecuador staan zwaar onder druk. De bossen hebben te lijden onder bijvoorbeeld bosbranden, overbegrazing of overexploitatie. En dan is er natuurlijk ook nog de klimaatverandering. Onderzoekers van de Afdeling Bos, Natuur en Landschap van de KU Leuven ontwikkelden in samenwerking met de internationale onderzoeksinstelling Bioversity International een model dat lokale overheden en NGO’s adviseert hoe ze de bossen kunnen herstellen en beschermen.
Een uniek model dankzij boomeigenschappen
Wat het Leuvense model zo uniek maakt, is de combinatie van de gevaren waar een bos aan blootgesteld wordt met de eigenschappen van de lokale boomsoorten. “Door deze combinatie van factoren geeft ons model een accurate weergave van de veerkracht van een bos en zijn boomsoorten,” zegt doctoraatsstudent Tobias Fremout. “Zo zal een bos dat vooral bestaat uit bomen met eetbaar gebladerte veel gevoeliger zijn voor overbegrazing. Bomen die heel bruikbaar zijn als brandhout, zullen dan weer veel sneller last hebben van overexploitatie.”
De risico’s waar een bos mee te maken krijgt, werden ondergebracht in vijf categorieën: bosbranden, ontbossing, overexploitatie, overbegrazing en klimaatverandering. Deze werden op hun beurt samengebracht met verschillende boomeigenschappen, zoals onder meer schorsdikte, bruikbaarheid als brand- of timmerhout, en groeisnelheid.
Voor elke boomeigenschap werd gekeken naar de gevoeligheid voor de vijf risicofactoren.
Tobias Fremout bracht op deze manier meer dan 40 000 km² (voormalig) bos en 50 boomsoorten in kaart. Hij bracht al deze informatie samen in een online risico-tool: https://bioversityinternational.shinyapps.io/vulnerability_assessment/
Per boomsoort vertaalde de onderzoeker de gevoeligheid voor de vijf risicofactoren naar een kaart. Voor de boomsoort Leucaena trichodes ziet dat er zo uit.
Behoud, herstel of een zaadbank
De onderzoekers hebben hun model heel bewust toegankelijk gemaakt voor lokale overheden. “De online tool is vrij toegankelijk op het internet. Lokale overheden kunnen er per boomsoort gaan kijken waar deze het meeste gevaar loopt voor welke specifieke bedreiging,” licht Tobias Fremout toe. Zo kunnen lokale overheden heel bewust aan de slag gaan met het behoud en herstel van hun bossen. “De Peruviaanse autoriteiten zijn zich bewust van de enorme druk op hun bossen, maar het herstel gebeurt nu soms nog op een ondoordachte manier. Via onze tool kunnen ze zien welke soorten ze best waar herplanten, maar vooral ook voor welke gevaren ze die regio best beschermen. Het heeft immers weinig zin om bomen met eetbare bladeren te herplanten zonder ook een hek te voorzien om koeien en geiten weg te houden.”
Herplanting lijkt vaak de meest logische keuze, maar door de klimaatverandering is het niet altijd de meest verstandige optie. “We hebben vijf klimaatmodellen gebruikt om te voorspellen of de huidige regio’s in de toekomst nog de juiste omstandigheden zullen bieden voor de boomsoorten die er nu te vinden zijn. Op plekken waar bepaalde soorten verwacht worden het moeilijk te krijgen, is het een beter idee om die soorten elders te herplanten of zaden op te slaan in een zaadbank” aldus Tobias Fremout.
Ook bruikbaar elders in de wereld
Doordat het model van Tobias Fremout en zijn collega’s gebruik maakt van bestaande data over gevaren voor boomsoorten en eigenschappen van de boomsoorten, is het model ook te vertalen naar tropische bossen in andere regio’s zoals Afrika of Azië. “Om het gevaar op bosbranden in kaart te brengen, maakten we bijvoorbeeld gebruik van observaties door de NASA. Deze informatie is beschikbaar voor de hele wereld en kan dus ook ingezet worden voor bijvoorbeeld Kameroen of Indonesië. Ook de eigenschappen van Afrikaanse of Aziatische bomen zijn gekend en kunnen in ons model gebruikt worden.”
Meer informatie
Het onderzoek ‘Mapping tree species vulnerability to multiple threats as a guide to restoration and conservation of tropical dry forests’ werd gepubliceerd in het tijdschrift Global Change Biology.
De online tool vind je hier: https://bioversityinternational.shinyapps.io/vulnerability_assessment/
Dit onderzoek werd gefinancierd door VLIR-UOS, BMZ, en de CGIAR Fund Donors en is een samenwerking van KU Leuven met Bioversity International.
