De rechten van mensen die zich niét thuisvoelen binnen de heterogemeenschap gaan er heel voorzichtig op vooruit in Zuidoost-Azië. Zo zijn seksuele relaties tussen twee mannen binnenkort niet meer strafbaar in Singapore. Thailand overweegt een partnerschap voor koppels van hetzelfde geslacht. Op een volwaardige erkenning van homorelaties is het echter nog wachten. Maar een nieuwe generatie activisten toont zich aan de vooravond van de Internationale Coming-Outdag op 11 oktober, erg strijdvaardig.

“Ik merk nog te vaak dat mensen zich ongemakkelijk voelen als er bijvoorbeeld in een film twee mannen of twee vrouwen met elkaar kussen. We moeten het thema bespreekbaar maken”.

Aan het woord is Osman Khawaja, directeur van de Cambodjaanse kunstschool Phare Ponleu Selpak (vrij vertaald ‘de schittering van de kunst’) in de noordelijke stad Battambang. Op de campus van Phare vindt ‘Together Strong’ plaats, een festival dat de LGBTQIA+-gemeenschap op een artistieke manier in de kijker zet. 

LGBTQIA+ is de verzamelterm om de diversiteit aan gender en seksuele oriëntatie te benoemen en de afkorting van Lesbian, Gay, Bisexual, Trans, Queer,  Intersex, Asexual en +: alle andere seksuele oriëntaties, genders en geslachten.

Gender en seksualiteit

Filmmaker Vanna Hem toont op het festival enkele voorbeelden van zijn werk. Daarin vormen gender en (homo)seksualiteit een rode draad. 

Lesbische meisjes bloeien open in een voetbalploeg. Jongens treden op als traditionele Aspara-danseressen en doorbreken op die manier de klassieke rolmodellen. 

Twee vrouwen vertellen hoe ze op elkaar verliefd werden in de jaren 70, toen Rode Khmer leider Pol Pot aan de macht was.

In elk verhaal zijn er negatieve reacties van de familie en de omgeving, die een ‘afwijkende levensstijl’ niet goedkeuren. 

Wel tolerantie, geen aanvaarding

Activist Joel Mark Baysa-Barredo kent het probleem. “In veel Zuidoost-Aziatische landen is er wel een grote tolerantie, maar dat betekent niet zozeer aanvaarding”, vat hij samen. Baysa-Barredo werkt voor mensenrechtenorganisatie Heinrich Böll en heeft de situatie van de LGBTQIA+-gemeenschap in de regio van nabij bestudeerd. 

“Er is bij de publieke opinie wel een besef dat je moet opkomen voor de rechten van minderheidsgroepen”, zegt hij, “maar als het er op aankomt om effectief wetten te veranderen, krijg je veel minder bijval”. 

Singapore schrapt oude wet

Hij verwijst onder meer naar Singapore, waar getrouwde (en dus hetero) koppels makkelijker een gesubsidieerde woning kunnen krijgen dan partners van hetzelfde geslacht, omdat die als twee individuen beschouwd worden. 

Singapore besliste onlangs wél om Sectie 377A te schrappen, een wet die nog stamt uit de Britse tijd en die seks tussen mannen verbiedt. Al voegde eerste minister Lee Hsien Loong er meteen aan toe dat er een grondwetswijziging komt die “de instelling van het huwelijk moet handhaven en beschermen”. 

Groot compromis

Of de deur daarmee openstaat voor een homohuwelijk, blijft een open vraag. “Uiteindelijk zal de definitie van een huwelijk niet in de grondwet komen, maar door het parlement geformuleerd worden, waardoor het moeilijker is om die juridisch aan te vechten”, legt Bhavish Advani uit. Hij werkt voor een advocatenkantoor in Bangkok en is gespecialiseerd in de Singaporese wet. 

Volgens Advani wordt die grondwetswijziging één groot compromis, omdat politici erg onder invloed staan van religieuze groepen – ook al is dit een seculiere staat. “Maar uiteindelijk is Singapore China niet. Er komt wel degelijk overleg met verschillende groepen uit de samenleving”. 

Organisaties en rolmodellen

En de LGBTQIA+-gemeenschap wordt steeds zichtbaarder en mondiger. In Singapore, maar ook in andere Zuidoost-Aziatische landen. Er komen ook steeds meer boegbeelden op het voorplan. 

In Cambodja is dat onder meer Rebecca Chan, een 21-jarige transvrouw. Tijdens een gesprek vertelt ze hoe ze nog maar enkele jaren geleden als de schuchtere jongen ‘Henry’ een gaybar in hoofdstad Phnom Penh binnenstapte. 

Gay icoon

In minder dan geen tijd werd Rebecca er zelf één van de optredende drag queens. “Mijn vader had me kunnen vermoorden als hij dat had geweten; mijn tante steunde mij door te zeggen dat ik ’s avonds in haar winkel werkte”. 

Intussen is Rebecca een gay icoon geworden. Vorig jaar speelde ze een belangrijke rol in een videoclip, gemaakt met de steun van de Amerikaanse hulporganisatie USAID, die gaat over ‘kunnen zijn wie je bent’. Als een strijdvaardige Marianne steekt ze de regenboogvlag hoog in de lucht.

Pandemie

Joel Mark Baysa-Barredo juicht dat groeiende zelfvertrouwen toe, maar hij heeft gezien hoe de pandemie het emancipatieproces vertraagd heeft. “Sommige homo’s, die niet door hun familie aanvaard worden, zijn tijdens de verplichte lockdown slachtoffer geworden van huiselijk geweld”, vertelt hij. En natuurlijk viel het sociale leven stil, zodat festivals of gay prides niet konden doorgaan.

Nu is het tijd om vooruit te kijken, vindt hij. In de eerste plaats zijn de ogen gericht op Thailand, waar al lang een partnerschap voor koppels van hetzelfde geslacht op tafel ligt. Maar ook hier talmt de politiek, want een definitieve goedkeuring is er nog steeds niet. 

Politiek

Baysa-Barredo wacht op de eerste LGBTQIA+-volksvertegenwoordigers die elk in het parlement van hun land op het beleid kunnen wegen. “Al denk ik dat we dat pas over vijf tot tien jaar zullen zien”. 

Gevraagd of Rebecca dat zou zien zitten, antwoordt ze voorzichtig positief. “Willen wel”, klinkt het strijdvaardig, “maar dan zou ik me eerst moeten inwerken”. Gezien haar indrukwekkende transformatie van timide jongen naar trots rolmodel, zou Rebecca Chan zich op korte tijd ook wel eens kunnen ontpoppen tot invloedrijke politica.