“We kunnen de ergste onomkeerbare gevolgen van klimaatverandering nog voorkomen. Maar dat lukt alleen als wetenschappers en relevante maatschappelijke actoren intensief samenwerken aan systeemtransities. De klimaatgerelateerde wetenschap moet zich daarvoor anders organiseren en daarom is een ‘Klimaatonderzoek Initiatief Nederland’ (KIN) onontbeerlijk.”

Dit zijn de woorden van de voorzitter van een taskforce, Heleen de Coninck, die adviseert op korte termijn het ‘Klimaatonderzoek Initiatief Nederland’ – KIN – op te richten. Doel van het nieuwe KIN is een substantiële bijdrage leveren aan het versnellen van de transformaties die nodig zijn om in 2050 een duurzame, klimaat-neutrale samenleving te realiseren. De taskforce bestond uit klimaatwetenschappers, verenigd in een tijdelijk adviesorgaan dat werd ingesteld door deNederlandse Organisatie voor Wetenschappelijk Onderzoek (NWO) en deKoninklijke Nederlandse Akademie van Wetenschappen (KNAW).Taskforce-voorzitter Heleen de Coninck ishoogleraar Innovatiestudies aan de Technische Universiteit Eindhoven (TU/e) en is ook verbonden aan de Radboud Universiteit Nijmegen.

In de jaren ‘40 moet de samenleving volledige klimaatneutraal zijn

Het klimaatbeleid in Nederland is vooral gericht op het emissiedoel van 2030, maar uiteindelijk moet in de jaren ’40 een volledige klimaatneutrale samenleving gerealiseerd worden. De grote uitdaging daarom is, stellen de wetenschappers in het taskforce-rapport, om de maatschappelijke systeemtransities zo snel mogelijk vorm te geven. Aanpassing aan klimaatverandering en het elimineren van emissies moeten daarbij hand in hand gaan. De missie van het ‘Klimaatonderzoek Initiatief Nederland’ is om het klimaatgerelateerde onderzoek in Nederland te verbinden, te verdiepen en te verbreden, om in samenwerking met maatschappelijke partijen systeemtransities te versnellen.

“We zullen anders naar systemen zoals voedsel of mobiliteit moeten kijken.”

“We zullen anders naar systemen zoals voedsel of mobiliteit moeten kijken”, stelt Heleen de Coninck, “maar we kunnen ons nog moeilijk een voorstelling maken van de urgente veranderingen die nodig zijn om de klimaatrisico’s te beperken. Daarvoor blijft wetenschappelijk onderzoek nodig, om samen met de praktijk meteen strategieën te kunnen ontwikkelen en testen. We hebben geen tijd te verliezen.”
Vervolgt: “Dat we het klimaat veranderen is overduidelijk, en ook dat dat rampzalige gevolgen gaat hebben. Om dat te voorkomen moeten systemen die bijdragen aan de klimaatverandering veranderen. En dan bedoel ik systemen in de breedste definitie. Denk bijvoorbeeld aan de transport- en mobiliteitssector. Alleen door benzineauto’s te vervangen door elektrische auto’s los je daar het probleem niet op, maar creëer je nieuwe problemen. We moeten ook kijken naar de vraag naar mobiliteit en hoe die op een andere manier ingevuld kan worden (te voet, op de fiets of met het OV), of dat bijvoorbeeld door hybride werken de behoefte veranderd kan worden. Er blijven waarschijnlijk wel auto’s nodig, en elektrisch rijden levert zeker minder broeikasgassen op, maar het kan niet de enige oplossing zijn waar we op inzetten. Systeemtransities in mobiliteit moeten verder gaan.”

“Het werkt alleen als een kritische massa wil handelen en veranderen.”

“Dergelijke transities omvatten veel belangen en kennen veel betrokkenen. Het werkt alleen als een kritische massa wil handelen en veranderen. Samen kunnen we de temperatuurstijging nog onder de kritische grens van 1,5 ^OC opwarming houden. En wat niet vergeten moet worden, is dat de oplossingen die we zoeken en ontwikkelen, ook rechtvaardig moeten zijn. Dat betekent dat er gekeken moet worden naar draagkracht, maar ook naar de veroorzakers.”
“Om de ambities van het KIN te realiseren, moet ook de wetenschap zélf veranderen. We moeten beter samenwerken om ‘missies’ te realiseren. Het KIN moet zich dienstbaar opstellen aan de samenleving en veel sneller resultaten leveren om relevant te zijn. Dat vergt andere vaardigheden van onderzoekers. Het betekent dat we niet primair moeten sturen op wetenschappelijk interessante uitkomsten, maar dat maatschappelijke impact cruciaal is. En vanzelfsprekend vergt dat multidisciplinaire samenwerking van wetenschappers.”

Indrukwekkend, inspirerend en innovatief

De besturen van NWO en KNAW onderschrijven de urgentie en omarmen de voorgestelde vorm die dit initiatief zou moeten krijgen volgens de taskforce. De besturen zijn onder de indruk van de vernieuwing die hieruit spreekt. Het rapport is indrukwekkend, inspirerend en innovatief. De nadruk op het versnellen van de systeemtransities is een belangrijk uitgangspunt. Het rapport maakt tevens duidelijk dat het wetenschappelijk onderzoek niet zozeer het einddoel is, maar juist het startpunt van oplossingen waarin wetenschappers samen met de maatschappelijke actoren de resultaten van onderzoek verder brengen.

Printvriendelijk