De Radboud Universiteit Nijmegen heeft in samenwerking met het Radboudumc de Vlaamse wetenschapper en viroloog Marc van Ranst het eredoctoraat aangeboden. De authentieke Vlaming gaf tijdens de COVID-19-pandemie naast zijn wetenschappelijk werk onvermoeibaar en helder duiding aan de actualiteit via sociale media en kranten, op radio en televisie. Marc van Ranst werd zodoende een ‘Bekende Vlaamse Nederlander’ (BVN’er). Hij krijgt het eredoctoraat vanwege zijn moedige rol in het propageren van op wetenschap gebaseerde adviezen en standpunten tijdens de coronacrisis.
Nog niet zo lang geleden kreeg de Vlaamse viroloog in Brugge nog een taart en het scheldwoord ‘moordenaar’ in zijn gezicht geslingerd. Op social media was te lezen dat het in plaats van een taart een kassei, een stoeptegel, vitriool of een kogel had moeten zijn. Eerder moest hij met zijn gezin wekenlang onderduiken wegens doodsbedreigingen door een beroepsmilitair. En waarom eigenlijk?
‘Omdat Marc van Ranst in een hoogst onzekere, pandemische tijd zijn rug recht houdt en mens en maatschappij blijft informeren op basis van wetenschappelijke informatie en inzichten’, schrijven het universitair ziekenhuis en universiteit op hun website. ‘Voldoende aanleiding voor de honderdjarige Radboud Universiteit om hem daarvoor te honoreren met een eredoctoraat.’
Kennis die nog altijd wordt gebruikt
Viroloog Marc van Ranst onderzoekt de evolutie van virussen. Hoe ontwikkelen ze zich, hoe evolueren ze? In het begin van zijn carrière analyseerde hij vooral het humaan papillomavirus (HPV) dat baarmoederhalskanker kan veroorzaken. Hij toonde aan dat de goed- of kwaadaardigheid van dit virus is af te lezen aan de sequentie, aan de genetische code van het virus. Kennis die nog altijd wordt gebruikt. Na de ontdekking van het SARS-Cov-1 virus in 2003 verschoof de aandacht meer naar de coronavirussen en zocht Van Ranst onder meer naar antivirale middelen die konden beschermen tegen het virus.
Verantwoordelijk commissaris voor het crisismanagement
Die laatste activiteit verwijst al naar zijn andere, meer klinische taak waar de patiënt centraal staat. Want naast onderzoeker is hij ook hoofd van alle laboratoria op de campus Gasthuisberg, waar het Academisch Ziekenhuis Leuven is gevestigd. In 2006 stelde de Belgische overheid hem aan als verantwoordelijk commissaris voor het crisismanagement tijdens een opduikende pandemie. Zo’n pandemie leek met de Mexicaanse griep in 2009 uit te breken, maar dat bleek al snel mee te vallen. In zekere zin zou het een generale repetitie zijn voor de uitbraak van de SARS-Cov-2 pandemie in 2020, de covid-pandemie.
“Het is iets wat ik ongelooflijk apprecieer.”
Het eredoctoraat van de Radboud Universiteit is zijn derde in Nederland, na dat van de Vrije Universiteit Amsterdam en de Universiteit Leiden. In het magazine Pulse van de Novio Tech Campus Nijmegen vertelt hij hoe hij de onderscheidingen waardeert. “Zoiets overkomt je, maar het is wel iets wat ik ongelooflijk apprecieer. Dit helpt ook mijn ouders enorm. Mijn vader volgt alles, leest al die negatieve dingen spijtig genoeg, stuurt mij dingen toe. Soms denkt hij dat de hele wereld kwaad is op zijn zoon, maar dat is niet zo. Hij was onderwijzer, daarna inspecteur en altijd zeer met onderwijs bezig. Ik kom uit een warm gezin waarin leren en studeren belangrijk waren. Van mijn grootouders kreeg ik mee dat gewoon goed genoeg is. Mijn grootvader was metaalarbeider en als ik in de media spreek, mik ik op hem. Geen al te dure woorden gebruiken, hij zou moeten kunnen begrijpen wat ik zeg.”
“Een geste voor iedereen die onvermoeibaar bleef uitleggen”
“Ik besef ook heel goed dat dit eredoctoraat ook staat voor een veel bredere groep mensen die de wetenschap verdedigt tegen fake news en alternatieve waarheden. Dan heb ik het niet alleen over virologen zoals Marion Koopmans en andere collega’s in België, Nederland en daarbuiten, maar bijvoorbeeld ook over wetenschapscommunicatie en wetenschapsjournalistiek. Ik zie het eredoctoraat ook als een geste voor iedereen die onvermoeibaar bleef uitleggen wat we wel en niet wisten en hoe een en ander te interpreteren. Bovendien zijn er ‘citizen scientists’ geweest die gedurende de pandemie met studiewerk heel wat kennis hebben opgedaan en goede bijdragen hebben geleverd aan de discussie. De rol van deze ‘citizen scientists’ moet niet worden onderschat. Op al die niveaus is tegengif gebrouwen tegen de onzin. Dus ja, ik waardeer dit eredoctoraat zeer. Ik apprecieer het als steun aan mijn ouders en steun vanuit de wetenschappelijke wereld. Het is goed om te ervaren dat die er op een breed front wel degelijk is.”
Burgerwetenschap, ook wel aangeduid met de Engelse term ‘citizen science’, is wetenschappelijk onderzoek dat in zijn geheel of gedeeltelijk wordt uitgevoerd door vrijwilligers, vaak in samenwerking met of onder begeleiding van wetenschappers met een professionele aanstelling.
(Naar aanleiding van de uitreiking van het eredoctoraat aan Marc van Ranst verscheen een interview met de Vlaamse viroloog in ‘Pulse’, het magazine van de Novio Tech Campus Nijmegen. Daarin gaat hij dieper in op zijn rol en visie op de coronapandemie en het eredoctoraat van het Radboudumc en Radboud Universiteit in Nijmegen. Dit interview leest u in dit artikel).
