In twee uur behandeld in plaats van twee weken: in het Universitair Medische Centrum Utrecht (UMC Utrecht) is het startsein gegeven voor twee klinische studies waarbij leverkankerpatiënten behandeld gaan worden met de zogenaamde hybride C-boog. Het apparaat, een uitvinding van UMC Utrecht, versnelt en versoepelt radio-embolisatie, dat is een vorm van inwendige bestraling. Voor dit project heeft het UMC Utrecht van de Europese Unie een IHI-subsidie (Innovative Health Initiative) van 24 miljoen euro ontvangen.

Radio-embolisatie is een vorm van inwendige bestraling om patiënten met leverkanker of uitzaaiingen in de lever te behandelen. De behandeling wordt gegeven aan vrijwel uitbehandelde patiënten. Denk aan mensen die niet meer kunnen worden geopereerd of patiënten die niet meer of slecht reageren op chemotherapie. Via de lies of de pols injecteert de radioloog, onder plaatselijke verdoving, radioactieve bolletjes in de leverslagader. Zulk een ingreep neemt met de ‘traditionele’ C-boog (een röntgenapparaat dat er uitziet als een C) één tot twee weken in beslag, waarvoor de patiënt twee keer naar het ziekenhuis moet komen. Met de Utrechtse uitvinding, de hybride C-boog is de patiënt al in één sessie van ongeveer twee uur klaar met de behandeling. De hybride C-boog maakt namelijk tegelijkertijd de röntgenbeelden en de SPECT-scan. Zo toont het nieuwe apparaat de anatomie van de patiënt samen met de radioactieve bolletjes, waardoor de arts direct ziet wat hij of zij doet.

Minder opereren

Hugo de Jong, hoogleraar Klinische Fysica Radiologie en Nucleaire Geneeskunde van UMC Utrecht, is de bedenker van de vernieuwde hybride C-boog. “Als klinisch fysici zijn we veel betrokken bij nieuwe therapieën”, vertelt hij. “Opereren was de oude, standaardmanier om mensen te behandelen, wat natuurlijk heel ingrijpend is. De nieuwe manier is om minder invasief te werk te gaan door maar één gaatje of helemaal geen gaatje te maken”, legt hij uit. “Maar dan moet je natuurlijk wel goede apparatuur hebben om naar binnen te kijken en de ingreep te volgen.”
Vervolgt: “We ontwikkelen en onderzoeken dergelijke apparaten hier al jarenlang. Het apparaat helpt de radioloog tijdens radio-embolisatie om de bloedvaten en het weefsel rondom de leverslagader goed in beeld te brengen. Ik bedacht me jaren geleden opeens: radio-embolisatie zou een stuk makkelijker en sneller kunnen gaan voor de patiënt als de C-boog meerdere functies tegelijk kan uitvoeren. Want het is nu een intensief traject, vooral als je bedenkt dat patiënten vaak al erg ziek zijn.”

Eerst proefprocedure

Waarom duurt radio-embolisatie normaal gesproken zo lang, één tot twee weken?
“Omdat eerst een proefprocedure moet worden uitgevoerd om zeker te weten dat de bolletjes goed en veilig in de lever terechtkomen. Tijdens de behandeling ligt de patiënt onder de C-boog. Via een kleine incisie in de lies of pols wordt een katheter ingebracht. Met behulp van de röntgenbeelden kan de radioloog precies zijn werk doen. Aftakkingen van de leverslagader die niet rechtstreeks naar de lever gaan, worden eventueel dichtgemaakt. Om te testen of via het slangetje één veilige weg naar de lever loopt, wordt vervolgens een lage dosis radioactieve bolletjes ingespoten en de daadwerkelijke behandeling nagebootst. Na de proefingreep in de ochtend wordt de incisie dichtgemaakt. Vervolgens gaat de patiënt ’s middags naar de nucleaire afdeling voor een SPECT-scan. Zijn alle aftakkingen van de leverslagader goed dicht? Zijn er geen bolletjes buiten de lever terechtgekomen? Komen de bolletjes op de goede plek terecht? Als blijkt dat de proefbehandeling goed is verlopen, komt de patiënt binnen zo’n twee weken terug voor de daadwerkelijke ingreep. Dan wordt opnieuw een incisie gemaakt, en begint de hele procedure opnieuw, maar dan met een hogere dosis straling.”

Live beelden

“Door de hybride C-boog wordt dit hele behandelingstraject dus aanzienlijk verkort, tot een paar uur. Die combineert namelijk het werk van de traditionele C-boog met de SPECT-scan. Dat levert een enorme verlichting van de behandeling voor de patiënt op, met minder onzekerheid en spanning. En er hoeft ook maar één keer een incisie te worden gemaakt. Bovendien kan de patiënt tijdens de ingreep op één plek blijven liggen. Ook vermijden we het risico dat de tumor in twee weken tijd is veranderd. De kanker kan zich namelijk snel ontwikkelen omdat de patiënten al zo ziek zijn.”
Door het nieuwe apparaat kan de radioloog nu eveneens gebruikmaken van duidelijkere, live beelden. “Zo kan de radioloog continu bijsturen. Hij/zij ziet bijvoorbeeld direct of het slangetje anders moet worden gelegd, of dat er meer bolletjes moeten worden toegediend.”

Klinische trials van start

Zo’n tien jaar geleden alweer begonnen Hugo de Jong en zijn collega’s met het bouwen van diverse prototypes van een nieuwe C-boog. Met een daarvan zijn ze uiteindelijk verdergegaan. De afgelopen periode is de hybride C-boog getest op praktische toepassing en veiligheid tijdens een patiëntstudie. Nu kan, dankzij de nieuwe IMAGIO-subsidie, de volgende stap worden genomen: tijdens twee klinische studies (met elk twaalf patiënten) gaat de daadwerkelijke behandeling van A tot Z uitgevoerd worden. Eerst wordt de soft- en hardware van het apparaat nog iets aangepast. De Technische Universiteit Delft gaat verder in de toekomst helpen om het apparaat compacter te maken, zodat het makkelijker kan worden verplaatst en/of geïntegreerd in bestaande machines.

Meer toepassingen

“Dit hele project duurt vier jaar. We hopen over een jaar daadwerkelijk te gaan behandelen, in het meest gunstige geval. Het voorbereiden van de klinische trials is een zorgvuldig en uitvoerig proces, waar we nog druk mee bezig zijn. Voor deze studie moeten we goed kijken welke patiënten het beste in aanmerking komen voor de trials”, vertelt Hugo de Jong.

Ondertussen biedt de hybride C-boog mogelijk ook al perspectief voor andere aandoeningen. De Jong: “Het apparaat zou ook hartkatheterisatie kunnen verbeteren. We hebben kortgeleden een andere beurs ontvangen om dat idee voorzichtig uit te gaan werken.”

Printvriendelijk