Wetenschappers hebben een antilichaam ontwikkeld dat dodelijke gifstoffen van zowel mamba’s, cobra’s als koraalslangen kan tegengaan. Het is een grote stap in de richting van een universeel antigif, dat elk jaar tienduizenden levens kan redden.
Elk jaar sterven ruim honderdduizend mensen aan een slangenbeet, voornamelijk in Azië en Afrika. Dat maakt slangen dodelijker dan de meeste tropische ziekten. Er bestaan wel al vormen van antigif, maar die worden geproduceerd door dieren te immuniseren met slangengif, een omslachtige methode. En elke variant werkt over het algemeen slechts tegen één enkele slangensoort.
Wetenschappers van het Scripps Research Institute in de VS hebben het over een heel andere boeg gegooid. Ze screenden miljarden menselijke antilichamen en keken hoe die precies reageren als ze in contact komen met gifstoffen van verschillende slangensoorten. Dat leverde een antilichaam op dat muizen in tests blijkt te beschermen tegen het dodelijke gif van slangen als de zwarte mamba en koningscobra.
“Dit antilichaam werkt tegen een van de belangrijkste giffen die bij talloze slangensoorten worden aangetroffen en die elk jaar bijdragen aan tienduizenden sterfgevallen”, zegt immunoloog Joseph Jardine van het Scripps Research Institute. “Dit zou ongelooflijk waardevol kunnen zijn voor mensen in lage- en middeninkomenslanden die de grootste last dragen van sterfgevallen en gewonden als gevolg van slangenbeten.”
Vijftig miljard kandidaten
Jardine en zijn collega’s hadden eerder al onderzoek gedaan naar antilichamen tegen hiv, en ze realiseerden zich dat de zoektocht naar antigif voor slangenbeten vergelijkbaar is. Net zoals snel evoluerende hiv-eiwitten hebben verschillende slangengiffen kleine variaties, maar ook gebieden die niet kunnen muteren. Een antilichaam dat zich specifiek op die gebieden richt, kan dus mogelijk tegen alle varianten van dat toxine werken.
De onderzoekers gingen op zoek naar die bewuste eiwitten in het gif van mamba’s, cobra’s en koraalslangen. Zo ontdekten ze dat ’three-finger toxines’ (3FTx), aanwezig in alle langwerpige slangen, kleine secties bevatten die er bij alle soorten hetzelfde uitzien. En het zijn net die 3FTx-eiwitten die verantwoordelijk zijn voor verlamming van het hele lichaam, en dus erg gevaarlijk zijn.
Vervolgens onderzochten de wetenschappers meer dan vijftig miljard menselijke antilichamen, om in te zoomen op een steeds kleinere groep en er uiteindelijk eentje over te houden: 95Mat5.
Muizen beschermd
Dat antilichaam werd ingespoten bij muizen die vervolgens een dosis giftstoffen van de koraalslang, de Indiase spugende cobra, de zwarte mamba of de koningscobra te verwerken kregen. In alle gevallen werden muizen zowel beschermd tegen de dood als tegen verlamming.
“Het was spannend om te zien dat we volledig synthetisch een effectief antilichaam konden produceren”, zegt Jardine. “We hebben geen dieren geïmmuniseerd en ook geen slangen gebruikt.”
Tegen beten van adders, een tweede grote groep van giftige slangen, werkt het antigif nog niet. Maar het onderzoeksteam maakt zich sterk dat dezelfde methode ook daar een universeel antilichaam kan opleveren.