Een kwart van de leerkrachten in het middelhaar onderwijs heeft een verhoogd risico op burn-out, zelfs al meteen bij de start van het nieuwe schooljaar. Tegen november stijgt dat risico naar 1 op de 3 lesgevers. “Voldoende fruit eten is een van de beste beschermers”, zegt VUB-bewegingswetenschapper Yanni Verhavert.
Doctoraatsonderzoek aan de Vrije Universiteit Brussel (VUB) heeft aangetoond dat het burn-out-risico groter wordt naarmate het schooljaar vordert: van meer dan 25 procent in september tot bijna 35 procent in november-december.
“Tijdens het schooljaar 2019-2020 liep 25,6 procent een verhoogd risico op burn-out in september en oktober. Dat percentage steeg tot 34,8 procent in de maanden november en december en daalde dan licht tot 31,7 procent in januari en februari 2020”, zegt doctor in de sport- en bewegingswetenschappen Yanni Verhavert (VUB).
Minder burn-out tijdens lockdown
Voor het onderzoek waren er ook meetmomenten tijdens de covidpandemie, waarbij een duidelijke daling zichtbaar was naar 20,3 procent in maart en april, 24,8 procent in mei en juni, en 20,2 procent in juli en augustus.
“De covid-pandemie zorgde eigenlijk voor een verrassende extra laag in mijn onderzoek”, zegt Verhavert. “Bij het begin van de pandemie zag je het risico op burn-out eerst fors afnemen, met de gesloten scholen, en daarna weer sterk toenemen. In het tweede semester van het daarop volgende schooljaar en na de lockdown zagen we iets hogere percentages voor burn-out, wat toch kan wijzen op een negatieve impact van de pandemie op langere termijn.”
Gras maaien versus fietsen
Als bewegingswetenschapper was Verhavert bijzonder geïnteresseerd in de effecten van beweging op het burn-out-risico, maar evengoed bekeek ze het effect van gezonde voeding, de consumptie van fruit en de hoeveelheid dagelijkse slaap bij leerkrachten.
“Er is in elk geval een causaal verband tussen bewegen en burn-out. Maar niet altijd het verband dat we misschien verwachten”, gaat ze verder. Het verband met bewegen blijkt afhankelijk van het domein en de intensiteit. Zo blijkt matige fysieke activiteit in het huishouden en in de tuin zoals poetsen of het gras maaien eerder nadelig. Actieve maar matige beweging, zoals bijvoorbeeld fietsen naar het werk, is voordelig.
“Fysieke activiteit in de vrije tijd met een zware intensiteit is voordelig”, zegt Verhavert. Ze denkt daarbij aan hardlopen, sporten in een sportclub maar ook fysieke activiteit in de klas zelf, weliswaar aan matige intensiteit.
“Zwaar en intens fysiek bezig zijn op het werk is wel weer nadelig. Veel zitten, waarvan men vermoedde dat het erg nadelig zou zijn, bleek integendeel bij leerkrachten een zegen, omdat zij, door even te gaan zitten, hun staande inspanningen kunnen doorbreken. Langdurig zitgedrag moet evenwel vermeden worden.”
Fruitmanden
Wie tijdens de weekdagen een goed slaappatroon naleeft, bleek ook beter beschermd tegen burn-out. Langslapen tijdens het weekend verhoogde dan weer het risico. “Misschien moeten deze leerkrachten tijdens het weekend slaap inhalen omdat ze tijdens de week uitgeput raken”, verklaart Verhavert.
Ze onderzocht ook of voeding een invloed heeft op burn-outs. “Daar is geen bewezen causaal verband, maar wel een sterk vermoeden”, zegt ze. “250 gram fruit per dag eten verkleint naar alle waarschijnlijkheid het risico, maar tijdens het onderzoek bleek dat amper 13 procent van de bevraagde leerkrachten aan de gewenste dagelijkse fruitinname voldoet.”
Verhavert doet in haar onderzoek ook enkele aanbevelingen waarmee overheden en leerkrachten aan de slag kunnen: “Leerkrachten zouden moeten aangemoedigd worden om fysiek actief te zijn buiten hun werktijd, buiten de schooluren of tijdens vrije uren op school. De activiteit moet voldoende intensief zijn en de activiteiten moeten de psychologische afstand van het werk faciliteren, al is naar het werk fietsen wel al een zeer goede basis”, zegt ze.
Tot slot vindt de onderzoeker dat scholen in fruitmanden kunnen voorzien en hun leraren moeten informeren over het belang van gezonde voeding. Verder merkt ze fijntjes op dat er ook aandacht moet zijn voor stressoren op het werk zoals werklast en administratieve taken.
“Leerkrachten hebben meer echte vrije tijd nodig, zodat ze zich beter kunnen focussen op een gezonde levensstijl. De overheid kan zorgen voor minder job-gerelateerde stressoren door de leerkrachten te laten focussen op hun kerntaken.”
