Hoe groot is de kans op incontinentie als de chirurg de plasbuis doorknipt? Het is heel goed mogelijk dat over een paar jaar Artificial Intelligence (AI) ofwel kunstmatige intelligentie het antwoord geeft bij het verwijderen van de prostaat. Het Catharina Ziekenhuis in Eindhoven onderzoekt dit. Incontinentie is – samen met impotentie – de meest ingrijpende complicatie bij het verwijderen van de prostaat. Om die weg te halen bij prostaatkankerpatiënten, moet de uroloog altijd de plasbuis doorknippen. De prostaat ligt immers helemaal om de plasbuis heen. Er zijn aanwijzingen dat de plek waar de uroloog de plasbuis doorknipt, grote invloed kan hebben op het ontstaan van incontinentie.

Arts-onderzoeker Aron Bakker schetst een ideaalbeeld voor de toekomst. “Hoe mooi zou het zijn als de uroloog zou zien dat op een bepaalde plek bijvoorbeeld de kans op incontinentie 30 procent is en op een andere plek de kans 15 procent? Dit is zeker realistisch, we hopen dit binnen twee jaar in studieverband te kunnen toetsen. En dan kost het nog heel wat meer jaren aan studie om te kunnen bewijzen dat het veilig is in de praktijk.”

Veel winst te behalen

Uit onderzoek eind vorig jaar is naar voren gekomen dat de verschillen op dit punt tussen ziekenhuizen groot zijn. Bij sommige ziekenhuizen is de kans op incontinentie bij het verwijderen van de prostaat 19 procent, bij andere ziekenhuizen 85 procent. En dus is er veel winst te behalen. Arts-onderzoeker Bakker: “Dat heeft te maken met de grootte van het ziekenhuis – hoe vaker deze complexe operatie wordt uitgevoerd, hoe kleiner de kans. Maar daarmee is lang niet alles te verklaren.”

Met een druk op de knop

Een andere belangrijke factor, zo was de conclusie van Bakkers’ voorganger Alexander Beulens, is de lengte van de plasbuis na de operatie: hoe langer, hoe beter. “Dat was een mooie, eerste stap. Alexander deed dit bovendien door handmatig de plasbuis met screenshots van video’s te meten. Dat is monnikenwerk. Mijn onderzoeksgroep gaat nu verder met een grotere hoeveelheid patiënten en we willen daarmee AI trainen, zodat het leert wat bijvoorbeeld de prostaat is en wat de plasbuis.” Met als uiteindelijk doel dat de kunstmatige intelligentie een goed advies kan geven. “De uroloog voert de operatie uit met een Da Vinci robot in een 3D-omgeving. Op termijn zouden we een AI-plug-in in de robot kunnen installeren. Met een druk op de knop zou de operateur dus een kansberekening op incontinentie kunnen zien. Dat zou ondersteunend moeten zijn bij de afweging tussen meer plasbuis over laten en dichter bij de tumor opereren, niet allesbepalend. De uroloog kan daar uiteraard van afwijken als hij/zij denkt dat dat beter is.”

Aantal incontinenties omlaag brengen

Als dit in de toekomst werkelijkheid wordt – het herkennen van de belangrijke structuren doet AI nu al met ongeveer 75 procent nauwkeurigheid – dan snijdt het mes volgens Bakker aan twee kanten. “We hopen hiermee het aantal incontinenties omlaag te brengen. En daarnaast zullen de verschillen tussen ziekenhuizen kleiner worden. Want deze techniek is overal toe te passen. En het kan ook gebruikt worden voor opleidingsdoeleinden.”

14.000 Mannen kregen in twee jaar prostaatkanker

Bakker, die begeleid wordt door urologen Robert Hoekstra en Evert Koldewijn, werkt nauw samen met de Technische Universiteit Eindhoven (TU/e), het Radboudumc en het Canisius Wilhelmina Ziekenhuis in Nijmegen, waar de urologen van het Catharina Ziekenhuis de prostaatverwijderingen uitvoeren in het kader van het samenwerkingsverband Prosper.

In 2022 en 2023 kregen in Nederland meer dan 14.000 mannen de diagnose prostaatkanker. Elk jaar sterven er 3.000 mannen aan, net zoveel overlijdens als aan borstkanker bijvoorbeeld.

Printvriendelijk