Uit nieuw onderzoek blijkt dat een covid-infectie kan helpen om kanker te verminderen bij muizen. Wetenschappers krijgen steeds beter inzicht in de complexe relatie tussen het immuunsysteem en kankercellen, schrijft Justin Stebbing, professor biomedische wetenschappen aan de Anglia Ruskin-universiteit. Maar mensen moeten zich zeker niet met het virus laten besmetten.

De wetenschappelijke bevindingen over het belang van het immuunsysteem bij kanker stapelen zich op. Veel geneesmiddelen richten zich op het immuunsysteem en ontsluiten het potentieel ervan, een belangrijk aandachtspunt van mijn eigen onderzoek.

De fascinerende studie bij muizen in het Journal of Clinical Investigation richt zich op een type witte bloedcel genaamd monocyten. Die immuuncellen spelen een cruciale rol in de verdediging van het lichaam tegen infecties en andere bedreigingen.

Maar bij kankerpatiënten kunnen monocyten soms gekaapt worden door tumorcellen en getransformeerd in kankervriendelijke cellen. Ze beschermen de tumor dan tegen het immuunsysteem.

Sleutel-slot-principe

De onderzoekers hebben nu ontdekt dat een ernstige covid-19-infectie ervoor zorgt dat het lichaam een speciaal type monocyt aanmaakt met unieke antikankereigenschappen. Deze “geïnduceerde” monocyten zijn specifiek getraind om het virus aan te vallen, maar ze behouden ook het vermogen om kankercellen te bestrijden.

Om te begrijpen hoe dat werkt, moeten we kijken naar het genetisch materiaal van het virus dat covid veroorzaakt. De wetenschappers ontdekten dat de geïnduceerde monocyten een speciale receptor hebben die goed bindt aan een bepaalde sequentie van covid-RNA.

Ankit Bharat, een van de wetenschappers van de Northwestern University in Chicago die betrokken was bij het onderzoek, legde het zo uit: “Als de monocyt een slot was en het covid-RNA een sleutel, dan past de sleutel perfect in het slot.”

Killercellen

Om hun theorie te testen, voerde het onderzoeksteam experimenten uit op muizen met verschillende soorten gevorderde (stadium 4) kanker – waaronder melanoom, long-, borst- en darmkanker. Ze gaven de muizen een medicijn dat de immuunrespons op een ernstige covid-infectie nabootste, waardoor de productie van deze speciale monocyten werd gestimuleerd.

De resultaten waren opmerkelijk. Bij alle vier de onderzochte kankersoorten begonnen de tumoren in de muizen te krimpen.

In tegenstelling tot gewone monocyten, die door tumoren kunnen worden omgezet in beschermende cellen, behielden deze geïnduceerde monocyten hun kankerbestrijdende eigenschappen. Ze waren in staat om naar de tumor te migreren – iets wat de meeste immuuncellen niet lukt – en daar activeerden ze naturalkillercellen of NK-cellen. Deze killercellen vielen dan de kankercellen aan, waardoor de tumoren krompen.

Het mechanisme is vooral opwindend omdat het een nieuwe benadering van kankerbestrijding biedt die niet afhankelijk is van T-cellen (een soort witte bloedcellen), waar veel van de huidige immunotherapiebehandelingen op focussen.

Klinisch onderzoek nodig

Hoewel immuuntherapie veelbelovend is, werkt het slechts in 20 tot 40 procent van de gevallen en mislukt het vaak wanneer het lichaam niet genoeg functionerende T-cellen kan aanmaken. Er wordt zelfs gedacht dat de afhankelijkheid van T-celimmuniteit een belangrijke beperking is van de huidige immunotherapie.

Dit nieuwe mechanisme kan daarentegen selectief tumoren doden, los van die T-cellen. Dat biedt mogelijk een oplossing voor patiënten die niet reageren op conventionele immuuntherapie.

Het is wel belangrijk te benadrukken dat dit onderzoek is uitgevoerd bij muizen. Er is nog heel wat klinisch onderzoek nodig om te zien of hetzelfde effect optreedt bij mensen.

Misschien werken aspecten van dit mechanisme ook bij mensen en tegen andere soorten kanker, omdat het een veelgebruikte route verstoort die de meeste kankers gebruiken om zich door het lichaam te verspreiden.

Hoewel het onwaarschijnlijk is dat covid-vaccins dit mechanisme in werking zetten (omdat ze niet de volledige RNA-sequentie van het virus gebruiken), opent dit onderzoek mogelijkheden voor de ontwikkeling van nieuwe medicijnen en vaccins die de productie van deze kankerbestrijdende monocyten kunnen stimuleren.

Getrainde immuniteit

De implicaties van dit onderzoek reiken verder dan covid en kanker. Het laat zien hoe ons immuunsysteem getraind kan worden door één soort bedreiging om effectiever te worden tegen een andere. Dat concept van “getrainde immuniteit” is een opwindend onderzoeksgebied dat zou kunnen leiden tot nieuwe benaderingen voor de behandeling van een breed scala aan ziekten.

Maar het is belangrijk om nogmaals te benadrukken dat dit niet betekent dat mensen covid-infectie moeten gebruiken als een manier om kanker te bestrijden. Ernstige covid-19 kan levensbedreigend zijn en heeft zware gevolgen voor de gezondheid op de lange termijn.

Dit onderzoek biedt wél waardevolle inzichten die in de toekomst kunnen leiden tot de ontwikkeling van veiligere, meer gerichte behandelingen. Terwijl we blijven worstelen met de nasleep van de coronapandemie, nieuwe infecties en long covid, herinneren studies zoals deze ons aan het belang van fundamenteel wetenschappelijk onderzoek.

Zelfs in het licht van een wereldwijde gezondheidscrisis vinden onderzoekers manieren om ons begrip van de menselijke biologie en ziekte te verbeteren. Dit werk helpt ons niet alleen om de directe dreiging van covid te bestrijden, maar effent ook de weg voor doorbraken in de behandeling van andere ernstige aandoeningen zoals kanker.

_ _

Deze explainer is oorspronkelijk verschenen bij The Conversation.