In Mexico-Stad heeft burgemeester Clara Brugada een gedurfde stap gezet om economische en culturele ongelijkheid aan te pakken in Iztapalapa, de meest bevolkte en achtergestelde wijk van de stad. Haar project, genaamd Utopías, transformeert verlaten terreinen in moderne centra voor welzijn, cultuur en sport. Met 15 bestaande Utopías en plannen voor 100 meer, wil Brugada een stad creëren waar de peripherie niet langer synoniem is met armoede, maar met vooruitgang.
Wat zijn Utopías?
Utopías, een acroniem voor “eenheden voor transformatie en organisatie voor inclusie en sociale harmonie,” bieden gratis toegang tot faciliteiten zoals zwembaden, bibliotheken, concertzalen, en traditionele Azteekse sauna’s (temazcal). Een van de opvallendste Utopías, de Vrijheidsutopie, werd gebouwd op 40.000 m² braakliggend terrein en biedt nu sportvelden, een planetarium, een kinderboerderij en goedkope gezonde maaltijden.
“Het doel was om de mensen van Iztapalapa het beste te geven,” zegt Raúl Basulto Luviano, de huidige burgemeester van de wijk. Tot een decennium geleden was er slechts één zwembad voor twee miljoen inwoners; nu zijn er 19. Deze initiatieven geven gemeenschappen toegang tot voorzieningen die vroeger alleen beschikbaar waren voor de elite.
Sociale impact
Dagelijks maken 21.000 mensen gebruik van de Utopías. Met een focus op strategische groepen, zoals vrouwen en ouderen, hopen de centra structurele verandering teweeg te brengen. Ouderen krijgen danslessen en therapie tegen eenzaamheid en trauma, terwijl kinderen deelnemen aan culturele activiteiten en sport.
De centra hebben ook een meetbaar effect op criminaliteit. In een buurt die ooit een vijfde van de moorden in Mexico-Stad registreerde, zijn ernstige misdrijven met 25% tot 74% afgenomen, afhankelijk van de Utopía. “Het project laat zien dat armoede geen obstakel hoeft te zijn voor uitstekende diensten,” zegt James Anderson van Bloomberg Philanthropies.
Controverse en kritiek
Hoewel Brugada’s project lof oogst, blijft het niet zonder kritiek. Tegenstanders beschuldigen haar van corruptie en “spookutopieën” die nooit werden voltooid. Daarnaast vragen sommigen zich af of de jaarlijkse onderhoudskosten van $500.000 per Utopía duurzaam zijn, vooral in een wijk die kampt met waterschaarste.
Anderen bekritiseren de luxe voorzieningen zoals hydrotherapie en klassieke muzieklessen, gezien de dringende basisbehoeften van de bevolking. Brugada blijft echter standvastig en ziet deze kritiek als bewijs van succes. “Je weet dat het werkt als de rijken klagen dat de armen een sportschool en een zwembad hebben,” zegt Miguel Robles-Durán, professor aan Parsons School of Design.
Een model voor de toekomst
Brugada’s aanpak heeft internationaal lof gekregen. “Dit idee is niet alleen relevant voor Latijns-Amerika, maar kan wereldwijd worden toegepast, van Addis Abeba tot Bristol,” zegt Manuel de Araújo, burgemeester van Quelimane, Mozambique.
De Utopías bewijzen dat met de juiste politieke wil middelen gericht kunnen worden ingezet om gemeenschappen te transformeren. Ondanks kritiek toont het project aan dat het mogelijk is om te investeren in de armste wijken en sociale harmonie te bevorderen. “Dit is levend bewijs dat als je wilt, je geld kunt uitgeven aan de armen,” zegt Robles-Durán. Lees er meer over in The Guardian