De ozonlaag boven Antarctica herstelt zich snel, als een direct resultaat van de wereldwijde inspanningen om de uitstoot van CFK’s aan banden te leggen. Dat biedt hoop voor de strijd tegen andere milieuproblemen, zoals de klimaatverandering.
In de voorbije jaren wezen verschillende studies al op tekenen dat het gat in de ozonlaag krimpt. Nieuw onderzoek door het prestigieuze Massachusetts Institute of Technology (MIT) bevestigt dat herstel niet alleen, maar linkt het ook sterk aan het wereldwijde verdrag uit 1987 om de ozonlaag te beschermen.
“Er is veel kwalitatief bewijs dat aantoont dat de ozonlaag boven Antarctica zich herstelt”, zegt Susan Solomon, hoogleraar Milieustudies en Chemie aan het MIT. “Maar dit is echt de eerste studie die met 95 procent zekerheid concludeert dat de laag zich herstelt. Dat is geweldig. En het toont dat we daadwerkelijk milieuproblemen kunnen oplossen.”
Koelkasten
Het gat in de ozonlaag, boven Antarctica, werd in de jaren 1980 voor het eerst ontdekt. Zonder de bescherming van de ozonlaag kunnen schadelijke UV-stralen van de zon het aardoppervlak bereiken, met risico op onder meer huidkanker.
De afbraak van de ozonlaag bleek veroorzaakt te worden door chloorfluorkoolwaterstoffen (CFK’s), chemicaliën die toen volop werden gebruikt in koelapparatuur, airconditioning en isolatie.
De wereld reageerde met het Montreal Protocol, een internationaal verdrag om de uitstoot van CFK’s en andere schadelijke stoffen af te bouwen. Sindsdien toonden verschillende studies beterschap, maar er bleef onzekerheid over de oorzaken van dat herstel; ook weerfenomenen als El Niño of de polaire vortex zouden kunnen meespelen, en er werd zelfs gedacht aan de groeiende uitstoot van broeikasgassen.
Vingerafdruk
In het nieuwe onderzoek gebruikt het MIT-team de zogenaamde ‘fingerprinting’-methode van Klaus Hasselmann, die er de menselijke invloed op de klimaatverandering mee identificeerde, en daar in 2021 de Nobelprijs Natuurkunde mee won. De methode filtert de natuurlijke, meteorologische ruis weg om de menselijke vingerafdruk te kunnen vinden.
Solomon en haar collega’s gebruikten dezelfde methode om de menselijke invloed op de ozonlaag te vinden. Vervolgens controleerden ze die vingerafdruk met satellietmetingen van 2005 tot nu, en daaruit blijkt dat die afdruk steeds duidelijker wordt.
“Dat betekent dat er maar een zeer kleine kans is dat het patroon dat we zien kan verklaard worden door natuurlijke variabiliteit”, legt MIT-onderzoeker Peidong Wang uit. “Dat geeft ons vertrouwen in de menselijke vingerafdruk op het herstel. En het geeft ons ook vertrouwen dat we natuurlijke problemen kunnen oplossen.”
Menselijke verwezenlijking
“Wat we kunnen leren uit ozonstudies, is hoe vlot verschillende landen een verdrag kunnen volgen om de uitstoot aan banden te leggen”, gaat Wang verder.
Als de trend aanhoudt, zal er binnen enkele jaren geen gat meer te zien zijn in de laag, denken de onderzoekers. “Tegen ongeveer 2035 al kunnen we een jaar zien zonder vermindering van de ozonlaag boven Antarctica”, zegt Solomon. “En dat hebben mensen voor elkaar gebracht.”
