Een generatie geleden joeg het woord ‘polio’ nog wereldwijd angst aan. De ziekte, die vooral jonge kinderen trof, kon binnen enkele uren leiden tot onomkeerbare verlamming. In de zwaarste gevallen raakte zelfs de ademhalingsspieren verlamd, met de dood tot gevolg. Vandaag zijn de cijfers radicaal veranderd: het aantal poliogevallen wereldwijd is met meer dan 99% gedaald sinds de jaren 1980.
“We hebben de kans om deze vreselijke ziekte voor eens en altijd uit te roeien,” schrijft Max Roser, onderzoeker bij Our World in Data. “Dit zou een van de grootste prestaties van de mensheid zijn.”
Van ijzeren long naar hoopvolle cijfers
In het verleden werden sommige kinderen met ademhalingsproblemen veroorzaakt door polio jarenlang in een zogenoemde ‘ijzeren long’ geplaatst — een groot mechanisch ademhalingstoestel. Vandaag zijn die toestellen vrijwel volledig verdwenen uit het straatbeeld, mede dankzij de ontwikkeling van doeltreffende vaccins.
De eerste grote doorbraak kwam in 1955, toen wetenschapper Jonas Salk de inactieve poliovaccinatie ontwikkelde. Die vondst werd wereldwijd gevierd. Volgens zijn biograaf Richard Carter was het “meer dan een wetenschappelijke prestatie. Het was een volksfeest, een moment van nationale trots en opluchting.”
Even later volgde Albert Sabin met een orale variant van het vaccin, eenvoudiger toe te dienen en perfect geschikt voor massale vaccinatiecampagnes. Het resultaat? In 1979 werd wilde polio in de Verenigde Staten volledig uitgeroeid.
Wereldwijde inspanning, wereldwijd succes
In 1980 was polio nog endemisch in 147 landen. Vandaag zijn dat er nog slechts twee. “Vroeger kreeg 1 op de 5 kinderen wereldwijd een vaccin. Nu is dat omgekeerd: 4 op de 5 kinderen zijn gevaccineerd,” aldus Roser.
Twee van de drie varianten van het wild poliovirus zijn intussen officieel uitgeroeid:
- Serotype 2 werd voor het laatst vastgesteld in 1999 in India en in 2015 als uitgeroeid verklaard.
- Serotype 3 verdween in 2012 uit Nigeria en werd in 2019 als uitgeroeid erkend.
Alleen serotype 1 blijft nog circuleren, voornamelijk in Afghanistan en Pakistan.
Een laatste duw
Hoewel de coronapandemie tijdelijk een rem zette op vaccinatiecampagnes, is de situatie opnieuw gestabiliseerd. Bovendien zijn er sinds 2020 nieuwe, veiligere orale vaccins beschikbaar die het risico op zeldzame vaccin-gerelateerde besmettingen fors verminderen.
Volgens Roser weten we precies wat er nodig is om polio definitief uit te roeien:
- Toegang tot veilige en doeltreffende vaccins,
- Schoon drinkwater en goede hygiëne,
- Betrouwbare data en intensieve monitoring.
“Laten we deze wereldwijde opdracht tot een goed einde brengen — voor alle kinderen vandaag, en voor alle generaties die nog komen,” besluit hij.
