De overlevingskansen van patiënten met kanker zijn in 20 jaar bemoedigend gestegen. Ook de overlevingskans voor kinderen (0 tot 18 jaar) is door betere diagnostiek en behandelingen verder gestegen. Dit blijkt uit de nieuwste cijfers van de Nederlandse Kankerregistratie (NKR) voor 2020-2022, die het Integraal Kankercentrum Nederland (IKNL) heeft gepubliceerd.
Het IKNL ziet bij verschillende soorten kanker aanzienlijke verbeteringen in de driejaarsoverleving. Dit komt door nieuwe behandelmethodes met onder meer innovatieve geneesmiddelen en door betere diagnostiek. De vijfjaarsoverleving voor de periode 2018-2022 is ten opzichte van 2013-2017 gestegen met 2 procentpunt naar 68%. Van alle patiënten bij wie in de periode 2018-2022 kanker is vastgesteld zal ruim twee derde (68%) de eerste 5 jaar na de ziekte overleven.
Solide tumoren (*)
Bij patiënten met solide tumoren is de 3-jaarsoverleving in de afgelopen twintig jaar met 11 procentpunten gestegen, van 60% in 2000-2004 naar 71% in 2020-2022. Vooral bij longkanker, nierkanker, sarcomen, slokdarmkanker en keelholtekanker zijn grote verbeteringen te zien. De grootste vooruitgang was bij de meeste tumoren tussen 2000-2004 en 2010-2014.
De afgelopen decennia zijn tientallen nieuwe geneesmiddelen geïntroduceerd. Bij sommige kankersoorten was daarvan eerder al een positief effect te zien. Bij andere, zoals bij longkanker, is het effect vooral zichtbaar in de meest recente periode (2020-2022). Bij longkanker kwamen met name vanaf 2017 nieuwe geneesmiddelen beschikbaar.
Ook vroege detectie van kanker door bijvoorbeeld bevolkingsonderzoek (zoals bij darmkanker) en verbeterde diagnostiek (o.m. geavanceerde beeldvormingstechnieken waardoor een meer gerichte behandeling mogelijk is) dragen bij aan een betere overleving. Daarnaast dragen betere behandelmethoden bij aan de verbeterde overlevingscijfers. De overleving van leverkanker nam bijvoorbeeld toe met 13 procentpunt door onder meer verbeterde chirurgische ingrepen.
Hematologische maligniteiten (**)
De 3-jaarsoverleving bij hematologische kankersoorten is in de afgelopen twintig jaar met 13 procentpunten gestegen, van 61% in 2000-2004 naar 74% in 2020-2022. Vooral bij plasmaceltumoren, acute lymfatische leukemie, T/NK-cel lymfoom/leukemie, agressief non-hodgkinlymfoom en acute myeloïde leukemie zijn de verbeteringen groot, aldus het IKNL. Deze vooruitgang komt vooral door nieuwe medicijnen, betere diagnostiek (waardoor een meer gerichte behandeling mogelijk is) en het vaker toepassen van intensieve behandelingen, zoals stamceltransplantaties, ook bij ouderen.
De grootste verbeteringen in de overleving van hematologische maligniteiten werden gezien in de jaren 2010-2014 ten opzichte van 2000-2004.
“Altijd aandacht nodig voor kwaliteit van leven.”
Deze bevindingen onderstrepen de vooruitgang die is geboekt in de behandeling van zowel solide tumoren als hematologische maligniteiten, stelt het IKNL. “De voortdurende inzet voor onderzoek en ontwikkeling van nieuwe behandelingen blijft cruciaal om de overlevingskansen van kankerpatiënten verder te verbeteren. Tegelijk is het belangrijk om kritisch te kijken naar effecten van nieuwe behandelmethoden en geneesmiddelen, zodat er een gewogen keuze komt tussen de effectiviteit, bijwerkingen en kosten. Immers, niet voor iedereen werken de nieuwe, vaak dure, geneesmiddelen goed uit. Soms zijn de bijwerkingen zo groot dat de kwaliteit van leven in de laatste fase heel slecht wordt. Naast ziektegerichte behandeling is daarom altijd aandacht nodig voor kwaliteit van leven. Gesprekken over wensen, waarden en behoeften van patiënten en hun naasten moeten tijdig gevoerd worden.”Kinderen
Zoals gemeld is ook de overlevingskans voor kinderen van 0 tot 18 jaar met kanker door betere diagnostiek en behandelingen verder gestegen. Van de kinderen die in de periode 2010-2018 kanker kregen, was 84 procent vijf jaar later nog in leven. Bij kinderen die in de periode 1990-1999 kanker kregen, lag dit percentage op 74 procent. Bij leukemie is de opvallendste verbetering zichtbaar: vijf jaar na de diagnose is 88% van de kinderen nog in leven, in de jaren ’90 was dat 74%.
Grote vooruitgang bij leukemie
Bij leukemie, een van de meest voorkomende vormen van kinderkanker, is de opvallendste verbetering in overleving zichtbaar. Vijf jaar na de diagnose is 88 procent van de jonge patiënten nog in leven, in de jaren ‘90 ging het nog om 74 procent. Met name bij acute myeloïde leukemie en acute lymfatische leukemie (die onderdeel uitmaken van de hoofdgroep leukemie) zijn grote stappen gezet.
“De cijfers laten de afgelopen decennia gelukkig een stijgende lijn zien in de overleving van kinderen met kanker”, aldus dr. ir. Henrike Karim-Kos, onderzoeker bij IKNL en het Prinses Máxima Centrum voor kinderoncologie, “en bij leukemie zien we prachtige vooruitgang. Maar uit de data blijkt ook dat we er nog niet zijn. We blijven gegevens over diagnose, behandeling en de uitkomsten nauwkeurig vastleggen en monitoren. Dit helpt bij het onderzoek en de behandeling van alle kankersoorten bij kinderen. Zo krijgen ook de vormen van kanker waarbij de overleving achterblijft, onze volle aandacht.”
Kinderkanker: 600 nieuwe gevallen per jaar
Het aantal kinderen dat de diagnose kanker krijgt ligt rond de 600 nieuwe gevallen per jaar. De meest voorkomende vormen van kanker in de afgelopen 5 jaar (2020-2024) waren acute lymfatische leukemie met 17% van het totaal aantal kankerdiagnoses bij kinderen, laaggradig glioom met 8% en Hodgkin-lymfoom met 7%. In 2023 overleden 83 kinderen en tieners voor hun 20ste aan kanker.
(*)
Solide tumoren zijn kankersoorten die in eerste instantie ontstaan in een weefsel (borstweefsel, longweefsel, enz.) en die groeien als een steeds groter wordend klompje kwaadaardige cellen, op één plek in het lichaam, bijvoorbeeld in de borst, darm, long, huid of prostaat. Meer dan 90% van alle kankersoorten behoort tot de solide tumoren. Bij vroege detectie kunnen patiënten met solide tumoren worden genezen door een operatieve verwijdering of bestraling van het klompje kwaadaardige cellen. Als de ziekte voortschrijdt, kunnen cellen van solide tumoren in bloed of lymfe terecht komen en zich daarmee verspreiden in het gehele lichaam. Als dat gebeurt, is systemische therapie noodzakelijk.
(**)
Hematologische maligniteiten (onder andere leukemie, lymfklierkanker) zijn kankersoorten die ontstaan uit cellen die in een normale situatie vrij circuleren door het lichaam. Dit geldt voor cellen in het bloed, de lymfklieren en het beenmerg. Omdat de kankercellen van hematologische maligniteiten in de meeste gevallen circuleren door het lichaam, kunnen de meeste patiënten met een hematologische maligniteit alleen worden genezen met chemotherapie, omdat chemotherapie vrijwel overal in het lichaam zijn werking heeft.
