Afrika geraakt meer in de ban van westerse voeding en verlaat vaker het traditioneel Afrikaanse dieet rijk aan groenten, vezels en gefermenteerd voedsel. Nochtans kan dit dieet ontstekingen in het lichaam fors doen afnemen, en dat effect is al na twee weken zichtbaar, zeggen onderzoekers.

De resultaten van de studie naar de effecten van een klassiek Afrikaans dieet op onze gezondheid, vertellen dat zelfs een kortdurende omschakeling naar een westers dieet ontstekingen veroorzaakt, de immuunreactie van het lichaam op infecties vermindert en processen activeert die geassocieerd worden met ziektes die te maken hebben met de levensstijl.

De studie werd uitgevoerd door wetenschappers van het Radboud Universitair Medisch Centrum in Nederland en de KCMC Universiteit in Tanzania.

Effect van voeding op immuunsysteem

Hart- en vaatziekten zijn de meest voorkomende doodsoorzaak door niet-overdraagbare ziekten in Afrika (37 procent). Volgens de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) is deze groep van ziekten verantwoordelijk voor ongeveer 13 procent van alle sterfgevallen. 

Mede-auteur van de studie Quirijn de Mast, specialist infectieziekten aan Radboud, stelde vast dat veel gebieden in Afrika ten zuiden van de Sahara een sterke toename zien van niet-overdraagbare ziekten, zoals kanker en hartaandoeningen.

Afrika is goed voor 5,7 procent van het totale aantal kankergevallen wereldwijd, maar heeft een  groter aandeel in de sterfgevallen: meer dan zeven procent. Volgens de WHO zal het sterftecijfer door kanker de komende twee decennia stijgen en naar verwachting het wereldwijde gemiddelde met 30 procent kunnen overstijgen.

“We wilden testen of de huidige veranderingen in het dieet in deze regio een belangwekkend effect hebben op het immuunsysteem en het metabolisme van mensen”, legt hij uit. “Wat we ontdekten, was dat voeding een van de sterkste factoren is die verband houdt met immuunvariatie.”

Worstjes, wit brood en bananendrank

Aan het onderzoek naar Afrikaanse diëten namen 77 gezonde mannen uit Tanzania deel, zowel stedelingen als plattelandsbewoners.

De ene groep deelnemers bestond uit plattelandsbewoners die al hun hele leven een grotendeels plantaardig dieet aten, bestaande uit gierstpap, taro (een wortel rijk aan zetmeel), ugali (een gerecht gemaakt van maïsmeel), okra en mchicha (een traditioneel groentegerecht).

Dit dieet is heel gebruikelijk bij de Chagga in Tanzania, een volk dat aan de voet van de Kilimanjaro leeft.

Voor het onderzoek waren de mannen bereid om gedurende twee weken over te schakelen op een westers dieet met worstjes, wit brood, frietjes, eieren en koekjes.

De andere groep deelnemers was afkomstig uit stedelijke gebieden in Tanzania, waar een westers dieet al meer is ingeburgerd. Deze groep deed het omgekeerde en at gedurende twee weken louter traditionele Afrikaanse gerechten. Een derde groep dronk dagelijks ‘mbege’, een gefermenteerde bananendrank, een traditionele lekkernij in Tanzania. Een controlegroep hield vast aan het gebruikelijke dieet.

De onderzoekers maakten een grondige analyse van de werking van het immuunsysteem bij de proefpersonen, bekeken de ontstekingsmarkers in hun bloed en de stofwisselingsprocessen na de interventie van twee weken en vervolgens nog eens vier weken later.

Afrikaans voedingsonderzoek

Uit de resultaten blijkt dat de groep die overschakelde op een westers dieet verhoogde ontstekingseiwitten vertoonde en een verminderde effectiviteit van het immuunsysteem tegen infecties. Zij die juist overschakelden op het traditionele Afrikaanse dieet vertoonden minder ontstekingen.

Sommige van de effecten hielden zelfs vier weken na afloop van de interventie nog aan, wat aangeeft dat veranderingen in het dieet op de korte termijn een langdurig effect kunnen hebben.

Quirijn de Mast hoopt dat het onderzoek de weg vrijmaakt voor toekomstig onderzoek naar de gezondheidsvoordelen van traditionele diëten uit niet-westerse gebieden.

“Ons werk onderstreept ook het belang van de ontwikkeling van regiospecifieke voedingsaanbevelingen, in plaats van het simpelweg toepassen van richtlijnen uit het globale Noorden zonder dat er aanpassingen op worden aangebracht”, zegt hij.

Hij legt uit dat deze studie bewijs toevoegt van de negatieve effecten van ongezonde westerse diëten op het immuunsysteem en de stofwisseling van de mens. Samen met zijn collega-onderzoekers merkt hij ook op dat Afrika ten zuiden van de Sahara ondervertegenwoordigd is in immunologisch voedingsonderzoek.

“Een mogelijke reden is de historische focus op infectieziekten in deze regio”, zegt De Mast. “Maar dat kan veranderen door de toenemende erkenning van de snelle opkomst van niet-overdraagbare ziekten in Afrika en de belangrijke rol die voeding hierin speelt voor de gezondheid van het immuunsysteem en het metabolisme.”

Hij hoopt dat de onderzoekscapaciteit de komende jaren op het hele continent zal toenemen, en wordt hierin bijgetreden door Silvenus Konyole, universitair hoofddocent voedingswetenschappen aan de Masinde Muliro University of Science and Technology in Kenia. Hij nam niet deel aan het onderzoek maar ondersteunt de bevindingen ervan.

“Het traditionele Afrikaanse dieet bestaat voornamelijk uit plantaardig voedsel dat rijk is aan antioxidanten. Het is overduidelijk dat die de hevigheid van oxiderende stoffen die bijdragen aan ontstekingen, helpen verminderen”, zegt Konyole.

__

Dit artikel is eerder verschenen bij SciDev.net