Wetenschappers van de Vrije Universiteit Brussel hebben samen met internationale collega’s een veelbelovende ontdekking gedaan die de behandeling van hersenziekten zoals Alzheimer en Parkinson in de toekomst radicaal kan veranderen. Onder leiding van professor Kiavash Movahedi slaagde het team erin om defecte immuuncellen in de hersenen – zogenaamde microglia – te vervangen, iets wat tot nu toe als bijzonder moeilijk gold.
Wat zijn microglia?
Microglia zijn de bewakers van onze hersenen. Ze ruimen afval op, bestrijden ontstekingen en zorgen ervoor dat alles naar behoren werkt. Als deze cellen niet goed functioneren, kan dat bijdragen aan het ontstaan van ernstige aandoeningen zoals Alzheimer of Parkinson. Het grote probleem? Microglia worden al in de buik van de moeder gevormd en blijven meestal je hele leven lang ongewijzigd. Ze worden niet vervangen zoals andere cellen in je lichaam.
“Microglia zijn uniek: ze ontstaan vroeg tijdens de embryonale ontwikkeling en vernieuwen zichzelf levenslang zonder vervangen te worden door nieuwe cellen uit het bloed. Dat maakt ze bijzonder, maar ook kwetsbaar,” legt prof. Movahedi uit.
Nieuwe microglia uit witte bloedcellen
De onderzoekers ontdekten nu een manier om microglia toch te vervangen. Door bepaalde witte bloedcellen – monocyten – te stimuleren, kunnen deze via de bloedbaan in de hersenen terechtkomen en zich daar vestigen als nieuwe microglia. “Dit opent nieuwe mogelijkheden voor toekomstige therapieën,” zegt Movahedi.
Er is wel een kanttekening: de nieuwe cellen zijn functioneel, maar niet volledig identiek aan de oorspronkelijke microglia. “Hoewel ze functies van microglia nabootsen, blijven ze moleculair anders,” legt Jonathan Bastos uit, de eerste auteur van de studie.
Stamcellen als sleutel
Een cruciale ontdekking is dat niet alle monocyten even geschikt zijn. Enkel cellen die oorspronkelijk van embryonale voorlopers komen, blijken in staat om zich echt als microglia te gedragen. Dat geeft hoop voor toekomstige behandelingen met stamcellen of aangepaste cellen van de patiënt zelf.
Het uiteindelijke doel van de onderzoekers? Gepersonaliseerde celtherapie, waarbij defecte microglia bij patiënten vervangen worden door verbeterde versies die mogelijk zelfs medicijnen kunnen aanmaken in de hersenen. Een soort slimme bewakers die niet alleen beschermen, maar ook genezen.
Het onderzoek werd gepubliceerd in het prestigieuze vakblad Immunity en sluit aan bij een gelijkaardige studie van Amerikaanse wetenschappers. Die toonden aan dat de therapie al effect heeft bij muizen met een hersenaandoening. “Het werk van collega F. Chris Bennett levert bewijs dat deze nieuwe aanpak écht potentieel heeft,” aldus Movahedi.
De toekomst in zicht
“De impact van neurodegeneratieve ziekten groeit snel, en doeltreffende therapieën zijn dringend nodig,” besluit Movahedi. “Onze resultaten bieden een fundament waarop verder gebouwd kan worden richting innovatieve behandelingen die niet alleen symptomen bestrijden, maar daadwerkelijk de oorzaak aanpakken.”
