Depressie, slapeloosheid en angststoornissen zijn de meest voorkomende psychische aandoeningen. Opvallend is dat ze vaak tegelijkertijd voorkomen. Nederlandse onderzoekers hebben nu een gedeeld hersenmechanisme ontdekt dat hieraan ten grondslag ligt.
Behandelingen tegen slapeloosheid, depressie en angsten zijn niet altijd effectief. De kwetsbaarheid voor deze aandoeningen is immers hardnekkig en symptomen keren na verloop van tijd soms terug.
Onderzoekers van het Nederlands Herseninstituut en de Vrije Universiteit Amsterdam zagen veel overlap tussen de aandoeningen die ook vaak tegelijk voorkomen. Daarom bekeken ze of een gedeeld hersenmechanisme de verklaring zou kunnen zijn.
Overlap
De wetenschappers keken naar hersenscans van meer dan 40.000 deelnemers uit de UK Biobank. “In ons lab keken we naar de overeenkomsten en verschillen tussen slapeloosheid, angst en depressie”, zegt neurowetenschapper Elleke Tissink. “Wat overlapt er en wat is specifiek voor elke ziekte?”
Samen met haar collega’s focuste ze op bepaalde kenmerken zoals bijvoorbeeld de structuur en connectiviteit van het hersenweefsel. Ze ontdekte dat er bij alle drie de aandoeningen sprake is van een verminderd oppervlakte van de hersenschors, een kleiner volume van de thalamus (een belangrijk schakelstation voor informatie vanuit de zintuigen), en een zwakkere connectiviteit tussen verschillende hersengebieden.
“Daarnaast zijn er ook afwijkingen te vinden die specifiek zijn voor elke aandoening”, zegt Tissink. “Zo blijkt de ernst van slapeloosheid meer samen te hangen met kleinere volumes in de gebieden die met beloning te maken hebben. De ernst van depressie hangt juist sterker samen met een dunnere hersenschors in gebieden die te maken hebben met taal en emotie. Angst is dan weer erger bij een zwakkere amygdala-reactiviteit en connectiviteit tussen gebieden waar dopamine, glutamine en histamine belangrijk zijn voor de onderlinge communicatie.”
Zelfde hersencircuit
Wat met name opviel uit het onderzoek was dat deze hersengebieden los van elkaar lijken te staan, maar eigenlijk allemaal onderdeel zijn van hetzelfde circuit: de amygdala, de hippocampus en de prefrontale hersenschors. “Dus ook al zijn het losse gebieden, ze lijken allemaal een ander stukje kwetsbaarheid in dezelfde puzzel te zijn”, vertelt Tissink.
“Je ziet best veel onderzoek naar overlap tussen angst en depressie, maar slapeloosheid wordt heel vaak vergeten. Het is voor het eerst dat we op zo’n grote schaal naar alle drie tegelijk kijken”, zegt ze. En de zogeheten ‘comorbiditeit’ (aandoeningen die naast een primaire diagnose voorkomen) tussen de drie is erg hoog. “Mensen kunnen in verschillende levensfasen last hebben van deze aandoeningen, of ze tegelijkertijd ervaren.”
Er zou dus sprake zijn van een onderliggend mechanisme, dat maakt dat bijvoorbeeld de behandeling van slapeloosheid soms ook depressie verbetert. “Door dit verder te onderzoeken, hopen we nieuwe aanknopingspunten te vinden voor betere behandelingen”, aldus Tissink.
Het onderzoek is verschenen in Nature Mental Health
