In 2024 voerden artsen in UZ Leuven 21 niertransplantaties uit met een nier van een levende donor, dat is een opmerkelijke stijging met vorige jaren. Voorlopig blijven dat soort transplantaties eerder uitzonderlijk in België: jaarlijks gebeuren ongeveer 80 niertransplantaties met levende donor, tegenover meer dan 400 met een nier van een overledene. Dankzij minder ingrijpende operatietechnieken bij de donor en nieuwe bloedfiltermethodes bij de ontvanger, worden levende nierdonaties haalbaarder én veiliger. Een niertransplantatie met een levende donor is mogelijk nog vóór de patiënt aan de dialyse moet, wat een groot verschil maakt op vlak van levenskwaliteit en overlevingskansen.
België staat aan de wereldtop op het vlak van orgaandonatie na overlijden, maar transplantaties waarbij een levende persoon een orgaan afstaat, gebeuren in ons land eerder zelden. Zo gebeurt in België slechts 10% van de niertransplantaties met een nier van een levende donor, terwijl dat in Nederland 50% is. Nochtans tonen wetenschappelijke studies aan dat de kans op een succesvolle niertransplantatie aanzienlijk groter is als de nier van een levende donor komt.
Voordelen voor nierpatiënten
Levende nierdonatie heeft een aantal medische en logistieke voordelen. Omdat de donor vooraf uitgebreid gescreend wordt, is de kwaliteit van de nier meestal beter dan die van een overleden donor. De transplantatie kan bovendien op een gepland moment plaatsvinden, vaak zelfs nog vóór de patiënt start met nierdialyse, wat de overlevingskansen en levenskwaliteit sterk ten goede komt. Doordat de nier onmiddellijk na de uitname in het lichaam van de ontvanger geplaatst wordt, is het risico op afstoting kleiner dan bij een nier van een overledene, waarbij het orgaan eerst gekoeld en getransporteerd moet worden.
Prof. dr. Maarten Naesens, transplantatie-nefroloog: “De levende nierdonor moet natuurlijk zelf in goede gezondheid verkeren. Daarom worden mensen die zich kandidaat stellen grondig gescreend door een onafhankelijk multidisciplinair team. Als medisch team nemen we bovendien geen enkel risico: we willen een gezond persoon zeker geen medische problemen geven. Iedereen die in UZ Leuven een nier afstond voor transplantatie, wordt levenslang medisch opgevolgd door transplantatiechirurgen en nefrologen.”
Betere chirurgie en wegfilteren van antistoffen
Dankzij nieuwe chirurgische technieken, zoals kijkoperaties via kleine insnijdingen, herstellen donoren doorgaans snel en kunnen ze vaak al na drie dagen het ziekenhuis verlaten. Bovendien is een exacte genetische match of overeenkomst van de bloedgroep minder cruciaal, want antistoffen kunnen vóór de ingreep worden weggefilterd. UZ Leuven ging vanaf 2024 met die nieuwe chirurgische technieken en bloedfiltering aan de slag.
Wet op orgaandonatie
Het lage aandeel niertransplantaties met levende donor in ons land komt deels door het succes van de Belgische wet op orgaandonatie na overlijden, die stelt dat iedereen potentiële donor is (tenzij men bij leven expliciet verzet aantekende). Ons land heeft wellicht daarom, in tegenstelling tot Nederland, geen traditie in levende nierdonatie. Maar gezien de onmiskenbare voordelen voor de patiënt, wil UZ Leuven er sterker op inzetten. De voorbije jaren is alvast een duidelijke stijging merkbaar: in 2024 voerden artsen in UZ Leuven voor het eerst meer dan 20 levende niertransplantaties uit. Voor 2025 verwacht het ziekenhuis nog een verdere stijging.
Prof. dr. Diethard Monbaliu, transplantatiechirurg: “We zien ook een duidelijke toename in het aantal kandidaat-donoren die bereid zijn een nier af te staan. Er is een groeiend bewustzijn. Mensen beseffen dat ze iets kunnen betekenen voor een partner, kind of vriend. Een nier afstaan doe je uit liefde of vriendschap. Omdat je kan leven met één nier, is de nier het enige orgaan dat we in zijn geheel kunnen transplanteren met levende donoren.”
Dit nieuws sluit rechtstreeks aan bij SDG 3: Goede gezondheid en welzijn. Door te investeren in veilige levende donaties, vergroot UZ Leuven de toegang tot kwalitatieve gezondheidszorg en verlengt het levens. Ook SDG 10: Ongelijkheid verminderen komt in beeld, want dergelijke innovaties maken levensreddende zorg minder afhankelijk van toevallig beschikbare donoren.
